Şemsuddin Ebû Sabit Muhammed b. Abdilmelik Ed-deylemî ve Tefsirü`d-Deylemî

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Muhammed ed-Deylemî (ö. 593/1197) ve Tasdîku'l-Ma'ârif adlı tefsiridir. Çalışmanın amacı Deylemî'yi tanıtmak, tefsirinde izlediği metodu ortaya koymak ve tefsirinin tahkikini yapmaktır.Çalışma sonucunda, hayatı hakkında çok az malumat bulunan Deylemî'nin biyografisi, kendi eserleri incelenerek tespit edilmiştir. Günümüze ulaşan yazma veya basılmış eserleri ile sadece kendi kitaplarında adı geçen fakat günümüze ulaşmamış eserleri belirlenmiştir. Azerbaycan ve orta Asyalı birçok mutasavvıfı etkilediği, bu bağlamda, Azîzuddîn en-Nesefî (ö. 686/1287) ile Seyfeddin el-Baharzî (ö. 659/1261) gibi önemli şahsiyetler üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Tasdîku'l-Ma'ârif adlı İş'ârî tefsirinde rivayet tefsirleri yanında mutasavvıfların görüşleri, rüya, mükâşefât ve ilhamı da kullandığı tespit edilmiştir.Anahtar Sözcükler: Şemsuddîn Ebû Sâbit Muhammed b. Abdilmelik ed-Deylemî, Tasdîku'l-Ma'ârif, işârî tefsir, rivayet tefsiri, tasavvuf.

This study examines Muhammed al-Daylami (d. 593/1197) and his exegesis Tasdik al-Ma'arif. It aims to introduce Daylami, and to find out his methodology in his exegesis, and to make a tahqiq (verification) of his tafsir.The research has found out the biography of Daylami through examining his works, as there was limited information about his life. His manuscripts and printed works, as well as his studies which have not reached us but whose names were mentioned in his books, were identified. It has further showed that he influenced many sufis in Azerbaijan and Central Asia, in particular he had significant influences on important personalities, such as Azizuddin al-Nasafi (d. 686/1287) and Saifuddin al-Baharzi (d. 659/1261). It has been underlined that in his Tasdik al-Ma'arif, an ish'ari (allegorical) exegesis, he used not only narrative exegeses but also the opinions of sufis (mystics), dreams, mukashafat (spiritual manifestations) and ilham (inspirations).Keywords: Shamsuddin Abu Sabit Muhammed b. Abdilmelik al-Daylami, Tasdik al-Ma'arif, ish'ari (allegorical) exegesis, narrative exegesis, sufism.