Halîfe b. Hayyât`ın (160-240/776-854) hayatı, eserleri ve tarihçiliği

Abstract

Halîfe b. Hayyât, babasının hadisçi olmasının tesiriyle kendisi de hadis ilminevakıf olmuş ve hadisçiliğinin yanı sıra Târîh ve Tabakât adlı eserleriyle şöhretbulmuştur. Sözkonusu eserlerine daha fazla ilgi gösterilmesi sebebiyle hadisçikimliğinden ziyade tarihçi kimliğiyle öne çıkmıştır. Özellikle hadisçiliğin kendisinekattığı `nakilde hassasiyet` unsurunun tarihçiliğine de yansımış olmasıyla gerekmetodolojik gerekse de tarihçilik açısından onu ayrıcalıklı bir konuma oturtmuştur.Ayrıca Târîh adlı eseri ile kronolojik tarih yazan ilk müellif olması ve butarihi bilgilerini de isnad sistemine dayandırması verdiği bilgileri bilimsel bir esasabağlamıştır. Halîfe b. Hayyât'ın Tabakât adlı eseri ile en eski tabakât yazarıolduğunun ifade edilmesi, onu güzide âlimlerin arasına katmıştır. Tabakât adlıeserinde de ensab ilmini İslâm'dan önceki yıllara dayandırması kitaba ayrı bir değerkatmıştır.Bu çalışmada Halîfe b. Hayyât'ın hayatı, kişiliği, eserleri ve tarih anlayışı ileilgili veriler elde edilmiştir. Yazarın Târîh ve Tabakât adlı eserleri incelenmiş, buçerçevede tarih yazıcılığıyla ilgili kullanmış olduğu genel yaklaşımı, yöntem veteknikler tespit edilmiştir.

By the influence of his father being a traditionist, Halîfe b. Hayyât also hadthe knowledge of the hadith, and along with narrating hadith, he gained fame withhis works titled Târîh and Tabakât. Due to the more interest shown in his mentionedworks, he became prominent with his identity as a historian rather than his identity asa traditionist. Especially the element of `sensitivity of conveying` which was addedto him by narrating hadith, is also reflected in his historiography and has put him in aprivileged position both in terms of methodology and historiography.In addition, the fact that he became the first author of chronological historythrough his work titled Târîh and that he based this historical information on theimputation system enabled him to attach the information to a scientific basis. Thefact that Halîfe b. Hayyât was mentioned as the oldest biographer through his worktitled Tabakât has placed him among the eminent scholars. The fact that in his worktitled Tabakât he based the genealogical knowledge on the years before Islâm addeda different value to the book.This study obtains data about Halîfe b. Hayyât's life, personality, works andunderstanding of history. The author's works titled Târîh and Tabakât were studied,and in this context, the general approach, methods and techniques used inhistoriography have been determined.