İlk Tunç dönemi Şanlıurfa yerleşmeleri

Abstract

Bu tez, Şanlıurfa'da kazısı yapılan İlk Tunç Çağı (M.Ö.3000-2000) yerleşimlerini, sosyo-kültürel, mimari, ekonomik ve politik yönlerini arkeolojik bulgular ışığında mümkün ölçüde açıklamayı hedeflemiştir. Bu doğrultuda öncelikle Anadolu'daki tarih öncesi zaman dilimleri ele alınmıştır. Anadolu'daki Bronz Çağı konu dâhilinde kapsamlı incelenmiştir. Araştırmanın omurgasını oluşturan ikinci bölümde Şanlıurfa'daki İlk Tunç Çağı yerleşimlere yer verilmiştir. 1985 yılında yapımına başlanan Birecik ve Karkamış Barajlarının inşası nedeniyle benzeri görülmemiş bir arkeolojik araştırma örneği yaşanmıştır. Bunun sonucu olarak, sistematik yapılan kazılarda arkeolojik bir bilgi patlaması yaşanmıştır. Yaklaşık 5000 yıllık bir geçmişe sahip olan bu yerleşim yerleri; sosyal yaşam, sosyal statü, mimari plan, dini inanışlar, ölü gömme kültü ve prestijin sembolü olan bronzdan ve gümüşten yapılan objeler gibi kültürel mirasları bizlere aktarmaktadır. Araştırılan bu yerleşim yerleri İlk Tunç Çağı boyunca sanılanın aksine izole olmuş bir yapıda olmayıp, Kuzey Suriye ve Batı Anadolu ile uzun mesafe ticaretleri gerçekleştirdiğine dair kanıtları bizlere sunmuştur. İnceleme konusuna dâhil olan yerleşim yerlerinin çoğu baraj suları altında kaldığı için araştırmalarına devam edilmemiştir. Ancak araştırma süresi boyunca konumuz bağlamında elde edilen önemli bulgulara bu tezde yer verilmiştir. Elde edilen bulgular ve yerleşim yerleri hakkındaki değerlendirmeler çeşitli arkeolog ve bilim adamlarının görüşlerinden faydalanılmak üzere kaleme alınmıştır.

This study aims to examine Early Bronze Age (3000-2000 BC) settlements, excavated in Sanliurfa, through social-cultural, architectural, economical and political perspectives in the light of archaeological findings. In this respect, first, prehistoric ages in Anatolia were addressed. Particularly, Bronze Age in Anatolia was analysed in more detail. In the second chapter, which constitutes the main body of the study, settlements in Sanliurfa during Early Bronze Age were examined. Due to the constructions of Birecik and Karkamış Dams that began in 1985, an unprecedented archaeological study started in the region. As a result, at the end of these excavations, a knowledge boom happened. These settlements, dating back to approximately 5000 years ago, passed on cultural heritage that included social life, social status, architectural plan, religious beliefs, burial cults and objects made out of bronze and silver as a symbol of prestige. Contrary to common belief, these studied settlements were not isolated places during Early Bronze Age. Rather, they testified that they had long-distance trade relations with Northern Syria and Western Anatolia. Since many of these settlements were submerged due to dam constructions, studies could not continue. However, significant data that were collected during study period were revealed in this thesis. These findings and evaluations about settlements were penned by benefiting from ideas of various archaeologists and scientists.