Taberânî (ö. 360/971) ve Kitâbü`l-Evâ`il adlı eseri

Abstract

İslâm alimleri yüzyıllardır, toplumu dini ve ahlaki manada kemale erdirmek için hadislerden derlemeler yapmak suretiyle yığınla çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalardan biride Taberânî'nin Kitâbü'l-evâ'il adlı eseridir. Taberânî hadis, ensâb ve tarih bilgisiyle döneminin en önde gelen alimlerinden biri olmanın yanında arkasında bıraktığı eserlerle zamanın unutulmayan şahsiyetlerinden biri olmuştur. Derleme bir hadis eseri olan Kitâbü'l-evâ'il muhteva itibariyle İslami ilimlerin çeşitli konularını içeren rivayetlerden oluşmaktadır. Müellif hadislerin başına bâb başlığı koymuş ve tüm rivayetleri senetleriyle nakletmiştir. Taberânî'nin bu eseri evâ'il ile ilgili yazılan eserler arasında hacim bakımından çok kapsamlı olmamakla birlikte evâil ilmi eserleri arasında kronolojik öncelik taşımaktadır. Bu kapsamda Taberani'nin Kitâbü'l-evâ'il adlı eserinin tercüme ve değerlendirmesi yapılarak günümüz tarihçilerinin istifadesine mütevazi bir katkı sunulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma girişle birlikte dört bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında esere isim olan `Evâil` kavramı sözlükte ve ıstılahi manada araştırılmış olup bu alanda müstakil evâ'il eserlerinin yanında bir esere bölüm olan evâ'il muhtevalı rivayetler içeren belli başlı birkaç eser tanıtılmıştır. Birinci bölümde eserin müellifi olan Taberâni'nin doğumu, çocukluğu, ailesi, tahsil hayatı, hocaları, talebeleri, eserleri ve ilmî kişiliği tanıtıldıktan sonra yaşadığı dönemin karakteristik özelliklerine dair bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise eserin tanıtımı yapılmış ve rivayetlerin muhtevalarına göre tasnifi yapılarak bu rivayetler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca evâil edebiyatı sahasında kronolojik olarak, kendisinden önce ve sonra telif edilmiş dört farklı evâ'il eser ile birlikte ilk dönem hadis ve tarih kaynaklarıyla kıyaslanmıştır. Üçüncü bölümde ise, eserin tercümesi verilmiş olup sonuç bölümünde ulaşılan neticeler belirtilerek çalışma sonlandırılmıştır.

For ages, Islamic scholars have carried out numerous studies by compiling hadith in order to improve the society in terms of religion and morality. One of these studies is Tabarani's Kitâbü'l-evâ'il. Besides being one of the prominent scholars of his era, with his deep knowledge in hadith, genealogy and history, Tabarani was an unforgettable personality due to works that he published. Being a work of hadith compilation, Kitâbü'l-evâ'il consists of various Islamic subjects in its content. The author entitles all hadiths with bâb and states all narrations with their proofs. Although Tabarani's work is not very comprehensive in terms of its content, it has a chronological priority among the works in the science of apriori. In this context, this study aims to make a small contribution to the benefits of contemporary historians by translating and analysing Tabarani's Kitâbü'l-evâ'il. The study has an introduction and four chapters. In the introduction, the term apriori (evâil), from which the book derives its name, is analysed in the framework of dictionaries and technical terminology. In addition, along with autocephalous works in the field of apriori, some chapters of different books that include narrations with apriori content are also presented in the introduction. In the first chapter, Tabarani's birth, childhood, family, education life, teachers, students, works and scholarly personality are introduced. Then, certain characteristics of the era he lived in are revealed. In the second chapter, the book is introduced and narratives are dissected according to their content. Later, some information about these narratives is presented. Moreover, the book is compared to four different works in the field of apriori literature, which were chronologically published before and after it. It is also analysed by making a comparison to first hadith and history sources. In the third chapter, translation of the book is given. In conclusion part, the study ends with sharing its outcomes.