Hoşap Çayı Havzası`nda (Van) arazi kullanımı ve planlamasına yönelik öneriler

Abstract

Bu çalışmada Hoşap Çayı Havzası'nın arazi kullanım durumu ele alınmıştır. Hoşap Çayı Havzası, coğrafi bölge ayırımına göre, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Van Bölümünde, İstatistiki Bölge Birim Sınıflandırmasına göre ise Düzey II Bölgesi (TRB2) içerisinde bulunmaktadır. Kuzeyinde Edremit ve İpekyolu ilçeleri, kuzeydoğusunda Özalp ve Saray ilçeleri, doğusunda Başkale ilçesi, güneyinde Hakkari, güneybatısında Çatak ilçesi, batısında Gevaş ilçesi ve Van Gölü bulunan havzanın toplam alanı 2.551 km2'dir.Bu araştırmadaki amaç, Hoşap Çayı Havzası'ndaki arazi kullanım durumunu ortaya koymak ve bu araziden rantabl yararlanmak için çözüm önerileri geliştirmektir.Araştırma alanının incelenmesi, yöntem olarak coğrafyanın dağılış, ilişki kurma, karşılaştırma ve nedensellik ilkeleri baz alınarak yapılmıştır. Çalışmanın ilk aşamasına literatür taraması ve gerekli veriler toplanarak başlanmıştır. Literatür toplama ve tasnifini, arazi çalışmaları, sayısal veri toplama ve elektronik ortamda harita çizimleri takip etmiştir. Bu hazırlıklardan sonra, amaca uygun olarak çalışmamızın metin kısmı hazırlanmış olup bu kısım grafik, tablolarla desteklenmiştir. Alanın minimum yüksekliği 1649 metre ile Van Gölü su seviyesi, maksimum yüksekliği ise 3684 metre ile Başet Dağı'dır. Batıda Havasor Ovası, doğuda ise akarsular tarafından parçalanmış olan Hoşap Platosu havzanın en önemli düzlük alanlarını oluşturmaktadır.Hoşap Çayı Havzası'nda genel arazi bölünüşünde otlak alanların payı % 75, tarım alanlarının payı % 23.2 iken, yerleşim alanlarının ve diğer alanların payı ise % 1.8'dir. Otlak alanlarının fazla olmasına bağlı olarak havzanın temel ekonomik faaliyeti hayvancılıktır. Nitekim 2017 yılında havzadaki küçükbaş hayvan sayısı Van'daki küçükbaş hayvan sayısının % 15.6'sını (428.158) meydana getirmektedir. Havza'da diğer önemli hayvancılık faaliyeti ise kültür balıkçılığıdır. 2017 yılı itibari ile havzada 1290 ton kültür balığı (alabalık) üretimi yapılmıştır. Bu değer Van'daki kültür balığı üretiminin % 50'sine denk gelmektedir.Hoşap Çayı Havzası'nda diğer önemli bir ekonomik faaliyet ise tarımdır. Tarımsal faaliyetler batıda, Hoşap Çayı'nın Van Gölü'ne döküldüğü deltanın her iki tarafında (güney-kuzey) ve Havasor Ovası'nda doğuda ise Hoşap Platosu'nda yoğunluk kazanmıştır.Sonuç olarak farklı arazi kullanım türlerine sahip olan havza, gerek doğal gerekse beşeri kaynaklar açısından zengin bir potansiyele sahiptir. Ancak bu mevcut potansiyel yeterince kullanılmamaktadır. Havzadaki mevcut potansiyelin maksimum fayda sağlayacak biçimde kullanılabilmesi için arazi kullanımında sürdürülebilir bir planlamanın yapılması önem arz etmektedir. Anahtar Kelimeler: Hoşap Çayı Havzası, Havza Planlaması, Arazi Kullanımı, Planlama, Tarım, Hayvancılık

In this study, land use status of Hoşap River Basin is discussed. The Hoşap River basin is located in the Van section of the Eastern Anatolia Region according to the geographical region separation and within the level II region (TRB2) according to the Statistical Region Unit Classification. The total area of the basin is 2.551 km², with Edremit and İpekyolu districts in the north, Özalp and Saray districts in the northeast, Başkale district in the east, Hakkari in the south, Çatak district in the southwest, Gevaş district in the west and Van Lake in the west.The aim of this research is to determine the land use situation in the Hoşap River Basin and to develop solutions for the profitable utilization of this land.The study of the research area is based on the distribution, relationship, comparison, and causality principles of geography. The first stage of the study was started by collecting literature and necessary data. Literature collection and classification were followed by field studies, digital data collection, and electronic maps. After these preparations, the text part of our study was prepared in accordance with the purpose, which was supported by graphics and tables.The minimum height of the area is 1649 meters from the water level of Van Lake, the maximum height is Mount of Başet with 3684 meters. The Havasor Plain in the West and the Hoşap Plateau, which are fragmented by rivers in the east, constitutes the most important areas of the plain.The share of pasture areas in the general land division of Hoşap River basin is 75%, that of farmland areas is 23.2%, and that residential areas and other areas is 1.8%. The main economic activity of the basin is livestock due to the high grassland areas. Thus, the number of sheep in the basin in 2017 constitutes 15.6% (428,158) of the number of sheep in Van. Other important livestock activities in the basin are aquaculture fish. As of 2017, 1290 tons of culture fish (trout) were produced in the basin. This value corresponds to 50% of the aquaculture production in Van.Agriculture is another important economic activity in the Hoşap river basin. Agricultural activities, on both sides of the delta (south-north) where the Hoşap river flows into Lake Van and the Havasor plain in the east have gained intense on Hoşap plateau. As a result, the basin, which has different land use types, has a rich potential in terms of both natural and human resources. However, this potential is not used sufficiently. In order to utilize the existing potential in the basin for maximum benefit, it is important to make sustainable planning in land use.Keywords: Hoşap River Basin, Watershed Planning, Land Use, Planning, Agriculture, Animal Husbandry