Muhammed İkbal`in düşüncesinde Mevlana etkisi

Abstract

Mevlâna; düşünce, edebiyat ve sanat gibi çeşitli alanlarda birçok düşünürüetkilemiştir. Mevlâna'nın etkilerinin görüldüğü düşünürlerden biri de Pakistanlı ünlüşair, filozof ve siyasetçi Muhammed İkbal'dir. Bu çalışmada, her iki düşünürüneserlerinden hareketle, Muhammed İkbal'in hangi alanlarda Mevlâna'dan etkilendiğive bu etkilerin nedenleri araştırılmıştır.Çalışmada öncelikle Muhammed İkbal'in Mevlâna'dan etkilenmesinde roloynayan etkenler üzerinde durulmuştur. Muhammed İkbal'in yetiştiği aileMevlâna'yı tanımasında, sevmesinde ve etkilenmesinde rol oynayan ilk etkendir.Mevlâna ve Muhammed İkbal'in yaşadıkları zaman dilimlerindeki şartların vekoşulların benzerliği de bu etkenlerden biridir. Mevlâna'nın dinamik hayat felsefesiMuhammed İkbal'i etkileyen ve Mevlâna'yı örnek almasında rol oynayan en önemlietkenlerdendir. Ayrıca Mevlâna ve Muhammed İkbal'in sanat anlayışları, şiir yazmaamaçları, şiirlerindeki tarz ve biçim benzerlikleri de Muhammed İkbal'in etkileyenunsurlardandır.Çalışmanın üçüncü bölümünde öncelikle Muhammed İkbal'in eserlerindeMevlâna'nın etkisi araştırılmıştır. Mevlâna etkisinin en çok görüldüğü veMuhammed İkbal'in Mevlâna'ya olan hayranlığının hissedildiği eser Cavidname'dir.Ayrıca Muhammed İkbal'in Esrar-ı Hodî, Rumuz-i Bi- Hodî, Armağan-ı Hicaz, Bal'iCibrîl ve Peyam-ı Meşrik eserleri de Mevlâna etkisinin görüldüğü diğer eserleridir.Çalışmanın son bölümünde Muhammed İkbal'in benlik felsefesindeMevlâna'nın etkileri araştırılmıştır. Muhammed İkbal'in felsefesinin temelindeVbenlik düşüncesi vardır. İkbal'e göre insanın en büyük amacı benliğini tanımak,eğitmek, güçlendirmek ve kâmil insan mertebesine yükselmek olmalıdır. Benliğinöncelikle itaat, nefis hâkimiyeti ve ilâhi niyabet aşamalarından geçerek terbiyeedilmesi gerekir. Benliğin terbiye edildikten sonra güçlendirilmesi gerekir. Aşk, fakr(yoksulluk), hoşgörü ve yüce bir amaç edinme unsurları benliği güçlendirenunsurların en önemlileridir. Ayrıca benliği zayıflatan korku, tembellik, dilenmek veırkçılık gibi unsurlarla başa çıkılmalı ve bu unsurlardan uzak durulmalıdır. Buaşamalardan sonra insan benliğini bulur ve Muhammed İkbal'in `Merd-i Mü'min`dediği kâmil insan mertebesine yükselerek sahip olduğu gerçek değere ulaşır.Anahtar Kelimeler: Muhammed İkbal, Mevlâna, Benlik Felsefesi, Kâmilİnsan, Muhammed İkbal Şiirleri

Mevlana has influenced many thinkers in various fields such as philosophy,literature and arts. One of these thinkers who were influenced by Mevlana isMuhammad Iqbal – a famous poet, philosopher and politician. In this study, based onthe books of both thinkers, it has been aimed to investigate in what areas Iqbal wasinspired by Mevlana and what are the causes of these inspirations.The study first focuses on the factors that led to Muhammad Iqbal's beinginfluenced by Mevlana. The family, in which Muhammad Iqbal grown up, is the firstfactor that enabled Iqbal to recognize and love Mevlana, and be inspired by him.Another factor is the similarity of conditions during the time periods in whichMevlana and Iqbal lived. The dynamic life philosophy of Mevlana is another factorthat influenced Muhammad Iqbal and led him to pattern himself on Mevlana.Additionally, the similarities in both Mevlana's and Iqbal's understating of art,purposes of writing poems, style, and discourse in these poems, also demonstrate theinspiration of Muhammad Iqbal by Mevlana.In the third part of this study, the effects of Mevlana on Muhammad Iqbal'sworks are examined. Câvidnâme is the most significant book in which one can seeMevlana's influence and Muhammad Iqbal's admiration for him. In addition, in someother works by Muhammad Iqbal such as Asrâr-i Khudî, Rumuz-i-Bekhudi,Armaghan-i-Hijaz, Bal'iJibrîl and Peyam-i Mashriq, Mevlana's influence is easilyrecognized, as well.VIIIn the last part of the study, Mevlana's influence on Muhammed Iqbal'sphilosophy of self was investigated. The philosophy of Muhammad Iqbal is based onthe idea of self. According to Iqbal, the greatest aim of human being should be toknow, educate, and strengthen himself and to rise it to the level of perfect human.The self must first be educated through the stages of obedience, self-control, andregency. The self must be strengthened after it is educated. Love, poverty, tolerance,and achieving a divine purpose are the most important elements that strengthen theself. In addition, it is also significant to cope with the things that weaken the selfsuch as fear, laziness, begging, and racism. Therefore, human beings should avoidthese elements. After these stages, the human being finds himself and achieves hisreal value by reaching the level of perfect human which is called by MuhammadIqbal as `Faithful Man`Key Words: Muhammad Iqbal, Mevlana, Philosophy of Self, Insan-ı Kamil(Perfect Human Being), Muhammad Iqbal Poems.