İslami ve modern epistemoloji bağlamında çevre ve çevre sorunları

Abstract

Modern ve İslami epistemoloji bağlamında çevre ve çevre sorunlarını konu eden bu çalışmada temelde epistemolojik açıdan çevrenin nasıl ele alınabileceği problem edinilmiştir. Bu doğrultuda İslami epistemoloji bağlamında çevre kavramının mahiyetinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çevre bütün insanlık için son derece önemli olup özellikle son yıllarda etkisini oldukça fazla hissettiren çevre sorunları dünya üzerindeki tüm canlıların ortak problemidir. Bu konuya genellikle etik bağlamında yaklaşıldığı görülmektedir. İslam ülkeleri de dünyanın diğer bütün devletleri gibi kendi kalkınma hamleleri ve endüstrileşme çabaları oranında çevre sorunlarının ortaya çıkmasında pay sahibi olmalarına karşılık İslam dünyasının düşünce serüveninde çevre meselesi ciddi bir yer işgal etmemektedir. Son yıllarda artmakla beraber, çevre sorunu üzerine üretilen çalışmaların geneli meselenin felsefi boyutunun kavrandığı ve alternatif üretme kaygısı taşıdığı eserler bir alternatif çevre paradigması üretecek boyut ve kapasite üretebilmiş değil. Bu çalışmanın önemi ise çevre ve çevre sorunlarının epistemolojik bağlamına yer vermesidir. Çalışma üç ana bölümde ele alınmış; çalışmanın birinci bölümünde çevre kavramı, çevre sorunları ve çevrebilimi incelenmiş; dinler ve felsefi açıdan çevrenin ele alınışına değinilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde öncelikle epistemoloji kavramı ele alınmış, epistemolojinin temel kavramları olan akıl ve bilgi incelenmiş, bilgi türleri ve bilgi kuramı üzerinde durulmuş, epistemolojinin tarihsel süreci ve felsefe tarihinin dönemlerindeki gidişatı hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca dini epistemoloji ve epistemolojik açıdan çevre konularının üzerinde durulmuştur. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise İslami açıdan çevre ve çevre sorunlarına ve bu konunun İslami epistemolojide nasıl ele alındığı incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle İslam felsefesinde akıl ve bilgi kavramlarına nasıl yer verildiğine, çeşitli İslam filozoflarının bilgi kuramlarına değinilmiştir. Daha sonra İslam'da çevre ve çevre ahlakı üzerinde durulmuş, Kuran'da ekolojiye dair bilgilere yer verilmiş, Hz. Muhammed'in çevre konusundaki söylem ve davranışları ele alınmış, İslami açıdan insan-çevre ilişkisi üzerinde durulmuştur. Son olarak çevreye İslami açıdan epistemolojik yaklaşım incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Çevre, Çevre Sorunları, Epistemoloji, İslami Epistemoloji.

In this study, which focuses on the environment and environmental problems in the context of modern and Islamic epistemology, the problem of how the environment can be dealt with an epistemological perspective is obtained. In this context, it is aimed to reveal the nature of the concept of environment in the context of Islamic epistemology. The environment is extremely important for all humanity and especially environmental problems that have made a significant impact in recent years are the environmental problems of all living things on earth. It is seen that this issue is generally approached in the context of ethics. Although Islamic countries, like all other states of the world, have a share in the emergence of environmental problems in proportion to their development moves and industrialization efforts, the environmental issue does not occupy a serious place in the thought adventure of the Islamic world. Although it has increased in recent years, works on environmental problems have generally not been able to produce the size and capacity to produce an alternative environmental paradigm, where the philosophical dimension of the issue has been grasped and anxious to produce alternative. The importance of this study is to include the epistemological context of environment and environmental problems. The study is divided into three main sections: In the first part of the study, the concept of environment, environmental problems and ecology are examined; religions and philosophical aspects of the environment are discussed. In the second part of the study, firstly, the concept of epistemology is discussed, the basic concepts of epistemology, reason, and knowledge are examined, the types of knowledge and information theory are emphasized, the historical process of epistemology and the course of the history of philosophy are given. In addition, religious epistemology and epistemological aspects of environmental issues are emphasized. In the third and last part of the study, it is examined environment and environmental problems in Islamic terms and how this issue is handled in Islamic epistemology. In this context, firstly, how the concepts of reason and knowledge are included in Islamic philosophy and information theories of various Islamic philosophers are mentioned. Then, environment and environmental ethics in Islam are emphasized, and information about ecology is given in the Qur'an. Prophet Muhammad's discourses and behaviors on the environment are discussed and the human-environment relationship is emphasized in Islam. Finally, an epistemological approach to the environment from an Islamic perspective is examined.Keywords: Environment, Environmental Problems, Epistemology, Islamic Epistemology.