Yaşlı hastalara evde bakım veren bireylerin sosyal destek algıları, bakım yükleri ve etkileyen faktörlerin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma yaşlı hastalara bakım veren bireylerin sosyal destek algıları, bakım yükleri ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı tipte olan çalışma Şanlıurfa ili Mehmet Akif İnan Eğitim Araştırma Hastanesi ve Balıklıgöl Devlet Hastanesi Evde Bakım Birimlerinin hizmet verdiği bölgelerde Ekim 2016-Mayıs 2017 tarihleri arasında yürütülmüştür. Çalışmanın örneklemini yaşlı hastaya evde bakım veren 258 birey oluşturmuştur. Verileri Hasta ve Bakım Veren Bireyi Tanılama Formu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Bakım Verme Yükü Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 16.0 paket programı kullanılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler (sayı, yüzde, ortalama), bağımsız gruplarda t testi, Mann Whitney U testi, Tek Yönlü Varyans analizi, Kruskal Wallis analizi, Korelasyon analizi ve Tukey testi yapılmıştır. Çalışmanın yapılabilmesi için Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu'undan, ilgili kurumlardan ve çalışmaya katılacak olan bireylerden izin alınmıştır. Çalışmada evde bakım veren bireylerin orta düzeyde bakım yüküne sahip oldukları (54.30±9.43), çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği özel bir insan alt boyutundan en yüksek puanı (17.97±5.56), arkadaş alt boyutundan en düşük puanı (8.96±4.61) aldıkları saptanmıştır. Bakım veren bireylerin cinsiyete, eğitim durumuna, birlikte yaşanan bireylere, başka bakım verenin bulunma durumuna, sağlığın olumsuz etkilenme durumuna, evlilik ve aile ilişkisinde sorun yaşama durumuna göre bakım verme yükü arasında anlamlı bir fark saptanmıştır (p < 0.05). Ayrıca algılanan sosyal desteğin bakım verme yükünü etkilediği saptanmıştır (p < 0.05). Eğitim durumu ve birlikte yaşanan bireylere göre çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği aile alt boyutu, medeni durum ve eğitim durumuna göre özel bir insan alt boyutu, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve çalışma durumuna göre arkadaş alt boyutu arasında anlamlı bir fark belirlenmiştir (p < 0.05). Bakım veren bireylerin önceden başka bir yakınına bakım verme durumuna, sağlığın olumsuz etkilenme durumuna, evlilik ve aile ilişkisinde sorun yaşama durumuna, sorumluluklarını yerine getirme durumuna, bakım verme ile ilgili eğitim alma durumuna, evde bakım hizmetinin bakım verme yükünü hafiflettiği düşüncesine göre çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır (p < 0.05). Algılanan sosyal desteğin ve bakım verme yükünün birçok faktörden etkilendiği düşünüldüğünde, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde çalışan hemşireler tarafından yaşlıya bakım veren bireylerin bakım verme yükünü azaltacak, algılanan sosyal desteği arttıracak faktörler değerlendirilerek, bu konuda eğitim ve danışmanlık programlarının düzenlenmesi önerilebilir.

This study was conducted with the purpose of social care support perception, care burden and influencing factors of home caregivers who provide care for elderly patients. The study that was conducted in the form of descriptive research was carried out in the areas that Mehmet Akif İnan Training and Research Hospital Homecare Units, located in Şanlıurfa, is providing care on the dates between October 2016 and May 2017. The sample of the study consisted of 258 individuals who provide home care for an elderly patient. The data were collected through Patient and Caregiver Identification Form, Multi-Dimensional Perceived Social Support Scale and Care Burden Scale. In terms of data analysis, SPSS 16.0 package program was used. In terms of data analyses, descriptive statistics (number, percentage, mean), independent samples t-test Mann Whitney U test, One Way ANOVA, Kruskal-Wallis test, Bivariate Correlation analysis and Tukey HSD Post Hoc tests were employed. In order to conduct the Study, a permission was taken from Harran University Medical Faculty Ethics Committee, related institutions and individuals who participate in the study. In the study, it was determined that induvial who provide homecare have medium-level care burden (54.30±9.43) and the 'human' sub-dimension of the multi-dimensional perceived social support scale was calculated as (17.97±5.56) as the highest score and the lowest score was calculated as (8.96±4.61) for the sub-dimension 'friend'. A significant difference was identified between the care burden of the individuals who provide homecare and the gender, education status, individuals that caregivers live together, condition that whether there is another caregiver or not, and family and marriage problematic situations (p < 0.05). In addition, it was determined that perceived social support affected the burden of care (p < 0.05). A significant difference was determined between the special individual sub-dimension and the family sub-dimension of the multi-dimensional perceived social support scale, marital status and education status; and between friend sub-dimension and gender, marital status, education status and working status (p < 0.05). A statistically significant difference was identified between the point averages of multi-dimensional perceived social support scale according to the condition that whether the caregiver provided care for another family member previously or not, condition that the health of the caregiver is affected negatively, having problems in marriage and relationships, fulfilling relationships, and the perception that providing homecare is alleviating the burden of providing care (p < 0.05). Given that perceived social support and caregiving burden are influenced by many factors, it can be suggested to organize education and consultancy programs by means of evaluating the factors that will alleviate the care burden of individuals who provide care for an elderly patient and increase the perceived social support by nurses who are employed in preventive and remedial health services.