Şanlıurfa`da kadınların kanser tarama yöntemlerini bilme ve kullanma durumları

Abstract

Çalışma, Şanlıurfa'da yaşayan kadınların kanser tarama yöntemlerini bilme ve kullanma durumlarını belirlemek amacıyla kesitsel tipte yapılmıştır. Çalışmanın evrenini, Şanlıurfa il merkezinde yaşayan kadınlar oluşturmuştur. Örnek seçiminde DSÖ'nün 30 küme örneklem tekniği kullanılmıştır. Her kümede 10 kişi olmak üzere, toplamda 300 kişiye ulaşılmıştır. Veriler, Tanımlayıcı Veri Toplama Formu aracılığı ile Şubat-Temmuz 2016 tarihleri arasında Şanlıurfa il merkezinde, yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma için Harran Üniversitesi Etik Kurul'undan yazılı, katılımcılardan ise sözlü izin alınmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiklerden yüzde, ortalama, standart sapma, tek değişkenli analizlerden Ki-kare ve T-testi kullanılmıştır. Bağımsız değişkenlerin kanser tarama yöntemi kullanma durumları üzerine birlikte etkisi çok değişkenli analizlerden Lojistik Regresyon Modeli Backward Stepwise (Conditional) yöntemiyle ile yapılmıştır. Çalışmaya katılan kadınların yaş ortalaması 35.33±10.3'tür. Kadınların %83.3'ü evli, %20.3'ü herhangi bir eğitim kademesine ve %27.0'si herhangi bir sosyal güvenceye sahip değildir. Kadınların %41.0'i kendi kendine meme muayenesi, %22.0'si mamografi, %20.0'si pap-smear, %3.7'si gaitada gizli kan ve %27.0'si kolonoskopi hakkında bilgi sahibidir. Yine kadınların %36.0'sı kendi kendine meme muayenesi yapmakta, %11.3'ü mamografi çektirmiş, %22.8'i pap-smear testi ve %6.1'i kolonoskopi yaptırmıştır. Çalışmada kanser tarama testlerini yaptırma durumunu etkileyen pek çok faktör belirlenmiştir. Ancak yapılan lojistik regrasyon analizinde, kadınların kendi kendine meme muayenesi yapmasını, ilkokul ve altında eğitim düzeyine sahip olma 2.7 kat, gelir getiren bir işte çalışmama 7.9 kat, kanser hastası veya kanserden yakınını kaybetmemiş olma 3.1 kat ve aile sağlığı elemanından kendi kendine meme muayenesi hakkında danışmanlık almama 62.0 kat; mamografi çektirmesini, kanser hastası veya kanserden yakınını kaybetmemiş olma 4.5 kat; pap-smear testi yaptırmasını ise eşin ilkokul ve altında eğitim düzeyine sahip olması 3.4 kat ve evde en çok konuşulan dilin Türkçe olmaması 2.3 kat olumsuz etkileyen faktör olarak belirlenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre kadınların kanser tarama yöntemlerini kullanma düzeylerinin düşük olduğu, bunun en büyük nedenin ise tarama yöntemlerine ait bilgi eksikliği olduğu saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda kadınlara kanserde erken tanı, tarama ve önleme konularında eğitimlerin düzenlenmesi, bireyden topluma kanser ve tarama yöntemleri hakkında farkındalık yaratılması önerilmektedir.Anahtar kelimeler: Kanser tarama yöntemi, kendi kendine meme muayenesi, mamografi, pap-smear, kolonoskopi, gaitada gizli kan, erken tanı davranışları, hemşirelik.

This study is a cross-sectional study about understanding and using cancer screening methods for women in Sanliurfa. The study's population consists of women that live in central districts of Sanliurfa. For sampling, 30-cluster sampling method proposed by WHO is used. Each cluster includes 10 people which accounts for a total of 300 people. Data were collected by carrying out interviews through Descriptive Data Collection Form in Sanliurfa'scentral districtsin February-July 2016. For the study, a written approval was received from Ethics Committee in Harran University. Moreover, a verbal consent was also given by participants. In data analysis; for descriptive statistics, percentage, mean, and standard deviation were used.On the other hand, for univariate analysis, chi-square and t-testwere employed. The joint impact of independent variables on using cancer screening methods was examined via one of the multivariable analysis methods, which is logistic regression model Backward Stepwise (Conditional) technique. The findings of the study demonstrate that women's average age is 35.33±10.3, 83.3%are married, 20.3% do not have any education level and 27.0% do not have any social security. In the study, it is also revealed that 36% of women had breast self-examination, 11.3% had a mammography, 22.8% had a pap-smear test, and 6.1%had a colonoscopy. In the study, many factors affecting the status of cancer screening tests were determined. However, in the logistic regression analysis, women have to do Self Breast Examination, have education level of primary school and below 2.7 times, not working in a job that brings income 7.9 times, not having lost cancer patient or cancer 3.1 times and not getting counseling from family health personnel about breast self-examination 62.0 fold; not having lost mammography, cancer patients or their relatives 4.5 times; Pap-smear test was found to be negatively affected by the fact that the spouse had an education level of primary school and below 3.4 times and that the most spoken language at home was not Turkish. According to the findings of the present study, it can be said that women's frequency of using cancer screening methods is quite low. It is determined that the biggest reason for this is the lack of information about screening methods. Therefore, it is recommended that trainings about early diagnosis, screening and prevention of cancer be provided for women; and that an awareness regarding cancer and its screening methods be created for individuals and societies.Key words: Cancer screening method, breast self-examination, mammography, pap-smear, fecal occult blood test, colonoscopy, early diagnosis behaviors, nursing