Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde kurak ve yarı kurak iklim şartları altında ana materyalin toprak özelliklerine etkisi

Abstract

ÖZET Yüksek Lisans Tezi GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE KURAK VE YARI KURAK İKLİM ŞARTLARI ALTINDA ANA MATERYALİN TOPRAK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ İ.Halil AYDOĞDU Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Ana Bilim Dalı 1998, Sayfa: 72 Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki kurak bölgelerde ana materyalin toprak özellikleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu bölgede bazalt kireçtaşı, marn ve aluviyal gibi dört farklı ana materyal üzerinde oluşan 7 toprak profili alınıp, fiziksel, kimyasal ve mineralojik özellikleri araştırılmıştır. Bazalt ana materyali üzerinde oluşan topraklarda yüksek karbonat içeriği, rüzgar erozyonu katılımı sonucu oluşmuştur. Bu toprakların kırmızı rengi demiroksit içeriğinden kaynaklanabilir. Bu topraklarda total Fe203 % 1.01 ile % 6.69 arasında, total A1203 % 0.12 ile % 8.72 arasında değişmektedir. Bazalt ana materyali üzerinde oluşan toprakların Fe203 içeriği diğer topraklara göre yüksek olup, % 0.56 ile % 2.05 arasında olduğu saptanmıştır. Marn ana materyali üzerinde oluşan topraklarda ise serbest Fe203 içeriği diğer topraklara oranla çok düşük olup, % 0.26 ile % 0.82 arasında değişmektedir. Bazalt üzerinde oluşan topraktaki total Fe203 içeriği diğer topraklara göre yüksek olup, % 4.36 ile % 6.69 arasında değişmektedir. Bazalt üzerinde oluşan topraklarda total A12G3 içeriği diğer topraklara göre yüksek olup. % 4.22 ile % 8.72 arasında değiştiği ölçülmüştür. Bazalt ana materyali üzerinde oluşan toprakların yüksek A1203 ve Fe203 içeriği bazalt ana kayasının kimyasal bileşiminden kaynaklanabilir. Ayrışmamış bazalt kayaç örnekleri de benzer mineralojik özellikler göstermektedir. X işim kırınım analizi verilerine göre smektit bu topraklarda başat kil mineralidir. Smektil'ten sonra başat olarak paligorskit minerali gelmektedir. Toprakların bazı mineralojik özellikleri Pliosendeki iklim değişimlerinin izlerini yansıtmaktadır. Toprak Taksonomisine göre bu topraklar Aridisol, Vertisol, İnceptisol ve Entisol ordosunda sınıflandırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kil mineralleri, ana materyal

ABSTRACT Master Thesis EFFECTS OF PARENT MATERIAL ON THE SOIL CHARACTERISTICS IN THE ARID AND SEMIARID IN THE SOUTHEAST ANATOLIA REGION İ.Halil AYDO?DU Harran University Institute of Applied and Natural Sciences Department of Soil Science 1998, Page: 72 In this study, physical, chemical and mineralogical characteristics of seven soils which developed on the four different parent materials, such as basalt, limestone, marine and alluvium material, were studied to understand the effects of parent material on the soil characteristics in the arid regions in the Southeast Anatolia Region of Turkey. Parent material have influenced the morphology and chemistry of soils. The high carbonate contents of soils which developed on the basalt parent material, may be attributed to eolian additions from calcareous soils. The red color of these soils may be associated with the Fe oxide content of parent material. Total Fe203 content of soils changes between 1.01 % and 6.69 %. Total AI2O3 content of soils changes between 0.12 % and 8.72 %. Free FeiCb content of soils, developed on the basalt parent material, are relatively higher than other soils and change between 0.56 % and 2.05 %. Free Fe content of soils, developed on the marine, is very low and change between 0.26 % and 0.82 %. Total Fe oxide content of soils, on the basalts, is higher than other soils and change between 4.36 % and 6.69 %. The total Al oxide content of soils, on the basalts, seems relatively higher than other soils and change between 4.22 % and 8.72 %. The high AI2O3 and Fe203 contents of soils, on the basalts, may be associated with the chemical composition of basalt rocks. Analysis of the unweathered basalt rock sample, also shows similar mineralogical composition. X-Ray Diffraction analysis data show that smectite is the dominant clay mineral in all the soils. Palygorskite is the second most abundant mineral after smectite. Moreover, some mineralogic properties of soils reflect the traces of climatic changes during the Pliocene. The soils were classified according to Soil Taxonomy as Aridisol, Vertisol, Inceptisol and Entisol. Key Words: Clay minerals, parent material II