Güneydoğu Anadolu bölgesinde pamukta zararlı dikenlikurt (earias insulana boisd.) (lep.: noctuıdae)unpopülasyon gelişimi, bulaşıklık oranı ve doğal düşmanlarının belirlenmesi

Abstract

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ'NDE PAMUKTA ZARARLI DİKENLİKURT(Earias insulana Boisd.) (LEP.: NOCTUIDAE)'UNPOPÜLASYON GELİŞİMİ, BULAŞIKLIK ORANI VE DOĞAL DÜŞMANLARININ BELİRLENMESİSedat ERENÖZETGüneydoğu Anadolu Bölgesinde pamukta zararlı E. insulana'nın, popülasyongelişimini, yaygınlığını, doğal düşmanlarını ve kör kozalardaki bulaşıklık oranını belirlemekamacıyla; Diyarbakır, Mardin ve Batman illerinde 2004-2005 yıllarında bu çalışmayürütülmüştür. Zararlının popülasyon gelişimini belirlemek için; ışık tuzağı, feromon tuzağıve gözle kontrol yöntemleri kullanılmıştır.Gözle kontrol yöntemiyle örneklemeler; ışık ve feromon tuzaklarının yerleştirildiğitarlalarda haftada bir kez yapılmıştır. Bu örneklemelerde tarlaların 3 farklı noktasında, 3 msıra üzerindeki bitkilerin tüm aksamları incelenmiş; bulunan yumurta, larva ve pupalarınsayıları kaydedilmiştir.Dikenlikurt erginlerinin popülasyon gelişimini belirlemek için Delta tipi feromontuzakları kullanılmıştır. Feromon tuzakları, 1.5 m yüksekliğindeki demir kazıklara asılarakhaftada bir kez kontrol edilmiş, yakalanan erginlerin sayıları kaydedilmiştir. Tuzaklarınferomon kapsülleri üç haftada bir değiştirilmiştir.Dikenlikurt'un popülasyon gelişimini takip etmek için, her tarlaya birer adet 125Watt'lık civa buharlı ampüllerle çalışan ve içerisinde talaşa emdirilmiş Dichlorvos etkiliinsektisit bulunan Robinson tipi ışık tuzakları kullanılmıştır. Işık tuzakları, fotosel sistemi ileakşam günbatımından sabah güneş doğana kadar açık kalacak şekilde çalıştırılmıştır. Tuzaklarhaftada iki kez kontrol edilerek, bu süre içerisinde yakalanan Dikenlikurt erginlerinin sayılarıhaftalık değerlendirilmiştir.Zararlının bölgedeki yaygınlığını ve bulaşıklık oranını belirlemek için, çalışmakapsamına alınan ilçeleri temsil edecek şekilde kör koza örneklemesi yapılmıştır. Pamukhasadından sonra her tarladan rastgele seçilen 100 bitkideki açmamış kozalardan birer adetolmak üzere toplam 100 adet kör koza toplanmıştır. Bu kozalar laboratuvarda incelenip larvalıve larvasız olanlar kaydedilmiş ve bulaşıklık oranları belirlenmiştir.Dikenlikurt'un Predatörlerini belirlenmek için örnekleme yapılan tarlalarda atrapkullanılmış, parazitoitlerini belirlemek için ise; toplanan yumurta, larva ve pupalar iklimodasında kültüre alınmıştır.Dikenlikurt ergin popülasyonu, 2004 yılında feromon ve ışık tuzaklarında; temmuzayında saptanmış ve ergin çıkışı artarak; eylül, ekim ve kasım aylarında maksimumaulaşmıştır. Ergin popülasyonu 2005 yılında aynı yerlerdeki feromon ve ışık tuzaklarında;ağustos ayının ikinci haftasından itibaren artışa geçmiş ve ergin çıkışı artarak eylül, ekim vekasım aylarında maksimuma ulaşmıştır.Çalışmanın yapıldığı yerlerde, 2004-2005 yıllarındaki ortalama bulaşıklık oranları;Diyarbakır'da %30.29-%13.22, Mardin'de %56.57-%30.57 ve Batman'da %34.44-%11.33olarak belirlenmiştir. Her iki yılda da bulaşma oranın en yüksek olduğu il Mardin olmuştur.Kör kozalar ilçeler bazında incelendiğinde; bulaşıklık oranları sırasıyla; Nusaybin'de %68.42-%46-42, Kızıltepe'de %57.11-%27.55, Çınar'da %45.62-%16.50, Bismil'de %35.00-%17.9,Derik'te %39.00-%13.80, Batman Merkez'de %34.44-%11.33 ve Diyarbakır Merkez'de%17.23-%7.61 olarak gerçekleşmiştir. Çalışma sonucunda, bütün pamuk alanlarının bu zararlıile bulaşık olduğu belirlenmiştir. En fazla yaygınlık Nusaybin, Kızıltepe, Çınar, Bismil veDerik ilçelerinde saptanmıştır.Larva populasyonu 2004 yılında Nusaybin, Çınar ve Batman Merkez'de; 2005 yılındaise Nusaybin ve Çınar ilçelerinde ekonomik zarar eşiğini (2 Larva/3m) aşmış ve ekonomikönemde zarar oluşturmuştur. Zararlı Odabaşı'nda pamuğun koza oluşturma döneminde, (17Ağustos 2004) diğer yerlerde ise pamuğun olgunlaşma döneminde ekonomik zarar eşiğininüzerine çıkmış ve kozalardaki zararı sezon sonuna kadar devam etmiştir. Bölgede zararlıyakarşı en uygun mücadelenin, ekolojiye ve uygulanan kültür şekline bağlı olarak ağustos veeylül aylarında yapılması gerektiği belirlenmiştir.Çalışmada Scymnus levaillanti, Adonia variegata (Col.: Coccinellidae), Nabis punctatus(Het.: Nabidae) pamuğun koza oluşturma döneminde; Piocoris erytrocephalus (Het.:Lygaeidae), Orius niger (Het.: Anthocoridae) koza oluşturma ve olgunlaşma döneminde tespitedilmiştir. Geocoris spp. (Het.: Lygaeidae) ve Chrysoperla carnea (Neu.: Chrysopidae) isepamuğun bütün fenolojik dönemlerinde görülen predatör türler olmuştur. Kültüre alınanlarvalardan zararlının parazitoiti olan Bracon (Habrobracon) hebetor Say. (Hym.:Braconidae)türü saptanmıştır. Bu parazitoit çalışmanın yürütüldüğü üç ilde de bulunmuş, fakatDikenlikurt'u baskı altına alacak bir yoğunlukta olmadığı belirlenmiştir. Parazitoit, en fazlaNusaybin ilçesindeki pamuk alanlarından toplanan larvalarda bulunmuştur.

DETERMINATION OF POPULATION DEVELOPMENT, INFESTATION RATIO AND NATURALENEMIES OF SPINY BOLLWORM ( Earias insulana Boisd.) (LEP.: NOCTUIDAE) ON COTTON INSOUTHEAST ANATOLIA REGIONSedat ERENSUMMARYThis study was done by aim to determine the population development, infestation ratioin unopened bolls of cotton and natural enemies of spiny bollworm (Earias insulana Boisd.)in Diyarbakır, Mardin and Batman provinces in Southeast Anatolia Region in 2004 and 2005years. The light traps, pheromon traps and visual methods was used to determine of thepopulation development of the pest.The monitoring was done in the light and pheromon traps replaced fields once a week.In this sampling method was checked all parts of plants in 3 meter rows in 3 differ points offield, and eggs, larvae and pupas of the pest was recorded.For determining of population development of adults, the Delta type of pheromon trapswere used. The traps were replaced at 1.5 meter hight on iron rods, and checked once a week,and the capsule of traps were changed in each three weeks.Also the Robinson type light traps containing sawdast with Dichlorvos insecticide and125 watt electric bulb were used one trap for each field for determine to adult populationdevelopment. The traps were light on or off by photosell system according to day light fromevening to morning sun rise. The adult population was recorded weekly check.The unoppened bolls of cotton were checked for determining infestation ratio of pest instudy areas. A hundred of un oppened bolls were collected from each field, randomly. Thesebolls were examined in laboratory and recorded as infected or not infected by larvae.The sweep net was used for determining of predators of pest, and the eggs, larvae andpupae of the pest was taken into climatical rooms for determining of the parasitoids.The adult population was observed in pheromon and light traps in July, and thepopulation was going increase and reached to maximum level in September, October andNovember in light and pheromone traps in 2004. Contrary, adult pest population has increasedfrom begining of August and reached to the maximum in September, October and Novemberin 2005.The mean infestation ratios at study fields in 2004-2005 were founded 30.29% and13.22% in Diyarbakır, 56.57% and 30.57% in Mardin and 34.44% and 11.33% in Batman in2004 and 2005 respectively. The most infestation ratios were detected in Mardin in bothyears. Infestation ratio at unopened bolls were founded as 68.42% and 46.42% in Nusaybin,57.11% and 27.55% in Kızıltepe, 45.62% and 16.50% in Çınar, 35.00% and 17.90 in Bismil,39.00% and 13.80% in Derik, 34.44% and 11.33 in Batman center and 17.23% and 7.61% inDiyarbakır center. As a result of this study, determined all the cotton fields were infested withthis pest. The most distribution was founded in Nusaybin, Kızıltepe, Çınar, Bismil and Derikdistricts.The larval population was founded at over the economical threshold level in Nusaybin,Çınar and Batman Center in 2004, and in Nusaybin, and Çınar in 2005 (2 larvae3m-1).Economical threshold damage was observed in boll formation stage in Nusaybin in August17,. 2004; and in maturity stage in other two districts, this went on until the end of growingperiod. It is also determined that the best control time, is the august and september monthsdue to ecological conditions and growing method in the region.In this study the predators of the pest were founded as Scymnus levaillanti, Adoniavariegata (Col.: Coccinellidae), and Nabis punctatus (Het.: Nabidae) in boll formation stage,Piocoris erytrocephalus (Het.:Lygaeidae) and Orius niger (Het.: Anthocoridae) in bollformation and maturing stage, and the Geocoris spp. (Het.: Lygaeidae) and Chrysoperlacarnea (Neu.: Chrysopidae) at the all fenological stages of cotton. As a parasitoid of the pestwas determined ph the Bracon (Habrobracon) hebetor Say. (Hym.: Braconidae) byincubation of the larvas. This parasitod was founded in all three districts where studied, butwas founded un abled to control the pest population. The parasitod was the most obtainedfrom larvae collected from Nusaybin district.