Coğrafı bilgi sistemi temelli toprak bilgi yönetiminin arazı kullanım modellemesi: Şanlıurfa-Suruç ovası örneğinde uygulanması

Abstract

Bu çalışmada, detaylı temel toprak haritaları, topografya, jeoloji, iklim verileri ve sosyo ekonomik faktörler ve bunlara ait öznitelik bilgileri Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tekniği ile ilişkilendirilerek bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Toprak verileri arazi karakteristiklerine göre raster formatlara çevrilmiş ve her bir katman için öznitelik tablosu oluşturulmuştur. Topografik verilerden faydalanılarak sayısal yükseklik modeli (SYM) oluşturulmuş ve raster formata çevrilmiştir. SYM den yararlanarak yöney, eğim ve yükseklik katmanları oluşturulmuştur. Jeoloji verilerinden fay hatları ve formasyon katmanları oluşturulmuş ve raster formata çevrilmiştir. GAP alanında bulunan 16 gözlem istasyonu çok yıllık iklim verileri, coğrafi konumları, topografik yükseklikleri jeoistatistik (Kriging-Co-kriging) yöntemle minimum, maksimum sıcaklık ve ortalama yağış yüzeyleri oluşturulmuştur. Oluşturulan bu veriler kullanılarak Arazi Kullanım Türlerinin (AKT) ekolojik isteklerine göre arazi uygunluk sınıflarını veren bir model oluşturulmuştur.AKT'in toprak, topografya, iklim, jeoloji isteklerine göre uygunluk sınıfını değerlendiren model; kullanıcıya kolaylık sağlaması için Arc Map objelerinden faydalanılarak da bir yazılım modeli geliştirilmiştir. Model, Arc Map ortamında çalışmakta ve model parametreleri ile değişkenler tanımlanabilmektedir. Bu model havza bazlı planlamalar için hızlı ve kolay bir kullanımla arazi değerlendirmesine imkan vermektedir. Özellikle Tarım Bakanlığının vermiş olduğu ürün desteklerini bu model sonucu oluşan arazi değerlendirmesine göre vermesi halinde doğru ürüne doğru teşvik ve destek sağlayabilir.2004 yılı Temmuz ayına ait Landsat TM uydu görüntüsünden yararlanarak eğitimli sınıflandırma ile Antep fıstığı, pamuk, buğday, nohut-mercimek ekili alanlar tespit edilmiştir. Tespit edilen bu alanlar ile model yardımıyla değerlendirmeye alınan AKT'ler (Antep fıstığı, pamuk, buğday, mercimek) karşılaştırılmıştır. Model sonucu hesaplanan Antep fıstığı yetiştiriciliği için en uygun alan ile mevcutta var olan Antep fıstığı yetiştiriciliği yapılan alanın bir birine oranı % 28; pamuk ta % 9; buğday % 39, mercimek de ise % 32 dir. Bu çakışma oranlarının düşük olması hâlihazırda ekimi yapılan alanların teknik ve bilimsel sorgulamalara dayanmadan ekim-dikim yapıldığını ortaya koymaktadır. İkinci önemli bir sorun ise yeraltı sulaması yapılan bu bölgede suların tamamen kuruması veya azalmasından kaynaklanmaktadır. Ekim-dikimler sulanabilen alanlarla sınırlı kalmaktadır.

In this study, data sources such as detailed soil maps, topography, geology, climate and socio-economic factors, in addition to ancillary data associated with these data sources were taken into the computer environment and were integrated using Geographical Information Systems (GIS). Soil parameters representing the land characteristics were converted into raster formats and database tables were developed for each raster data layer of soil parameters. A Digital Elevation Model (DEM) was generated using topographical information and it was converted into raster format. From DEM, topographical parameters such as aspect (slope direction), slope, and elevation layers were extracted. Using geology data, fault zones and formation layers were determined and converted into raster format. Climate data from many years, consisting of minimum, maximum, and mean temperatures and precipitation, were obtained from 16 weather stations located in the GAP region and spatially interpolated using geostatistical analyses methods such as kriging and co-kriging to delineate minimum, maximum temperature and mean precipitation surfaces. All the aforementioned digital data sets were incorporated into the creation of a model determining land suitability classes based on specific ecological requirements of land use types.This model was designed using the ArcMap object model so that it can be used more easily. The suitability assessment of the model is based on the requirements of land use types for soil, topography, climate and geology. The model works in the ArcMap environment and model parameters and variables can be identifiable in this environment. The model allows easy and quick land use evaluations for the basin-based plans. The model output can specifically help the Agriculture ministry in providing correct amounts of production subsidies based on the output of the model for land evaluation.The land areas planted with pistachio, cotton, wheat and chickpea-lentil were determined by applying the supervised classification method to the 2004 Landsat TM satellite image, and compared with corresponding land use types obtained through the model output for corresponding crops. The ratio of suitable areas determined for pistachio according to the output of the model to the areas with presently planted with pistachio was 28 %. This ratio was 9 %, and 39 % for cotton and wheat-barley respectively. This low match up ratio reveals that present cultivation on these areas was performed independent of scientific and technical establishments. Another reason can be related to the fact that water sources were depleted and dried out in the areas where ground water irrigation was performed and, cultivation practices were restricted to irrigable areas.