Geleneksel Diyarbakır örgü peynirinin karakteristik özelliklerinin tespit edilmesi ve gıda güvenliği açısından değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmada, geleneksel Diyarbakır Örgü peynirinin üretim yönteminin detaylandırılması, peynirin karakteristik bazı özelliklerinin tespiti ve gıda güvenliği açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Diyarbakır Örgü peynirinin üretim prosesi yerinde takip edilerek herbir işletmeden (8 adet işletme) çiğ süt ve taze peynir örneği alınmıştır. Alınan çiğ süt örneklerinin bileşim analizleri ile asitlik ve TMAB yükü; peynir örneklerinin ise depolama periyodunun 1., 15., 30., 45., 60., 90. ve 120. günlerinde bileşim, biyokimyasal, tekstürel ve mikrobiyolojik bazı özellikleri araştırılmıştır. Diyarbakır Örgü peyniri üretiminde kullanılan çiğ sütün ortalama KM, yağ, yağsız KM, protein, laktoz ve kül oranları (%) ile titrasyon asitliği (SH), pH ve toplam mezofilik aerobik bakteri (log kob/g) ortalama değerleri sırasıyla 14.28, 4.37, 9.91, 4.41, 4.63, 0.87, 11.55, 6.57 ve 7.51 olarak tespit edilmiştir. Adı geçen peynirin üretiminde, çok az miktarda inek ve/veya keçi sütü içeren çiğ koyun sütü kullanılmaktadır. Çiğ süt süzüldükten sonra, şirden mayası ile 54-70 dak pıhtılaşacak şekilde mayalanmaktadır. Pıhtı kırıldıktan ve peyniraltı suyu uzaklaştırıldıktan sonra, teleme asitliği 5.10-5.47'ye kadar fermente edilmektedir. Teleme, 75-87 ºC'de 2-7 dak süreyle sıcak su içinde haşlandıktan sonra, porsiyonlara ayrılmakta ve tipik saç örgüsü şeklinde örülerek şekil verilmektedir. Daha sonra, taze peynir salamuraya alınarak tüketime veya 6±1 ºC'de en az 1 ay süreyle depolanarak olgunlaşmaya terk edilmektedir. Olgun (120.gün) Diyarbakır Örgü peynirinin %52.84 KM, %37.88 KM'de yağ, %23.47 protein, %15.48 KM'de tuz içerdiği; titrasyon asitliği 22.96 SH, pH'ı 5.47, asit değeri 0.46 mg KOH/g-yağ ve olgunlaşma indeksi ise %5.61 olarak hesaplanmıştır. Olgun peynirin sertlik, sakızımsılık ve çiğnenebilirlik değerleri sırasıyla, 6852 N, 4480 N ve 3408 mJ olarak tespit edilmiştir. Diğer taraftan olgun peynirin koliform grubu bakteriler, fekal koliform grubu bakteriler, E. coli ve maya-küf varlığı ve yükleri (log kob/g) sırasıyla <1.00, <1.00, <1.00 ve 2.60 olarak hesaplanmıştır. Mikrobiyolojik veriler bağlamında, söz konusu taze peynirin tüketici sağlığı açısından ciddi enfeksiyonel risk oluşturduğu, ancak gıda güvenliği ve tüketici sağlığı açısından depolama periyodunun 90. gününde koliform bakterileri açısından, periyodun 60. gününde E. coli açısından peynirdeki riskin minimize olduğu ve Standarda uygun hale geldiği tespit edilmiştir.

It was aimed to elaborate the production method of the traditional Diyarbakir Örgü (Knitting) cheese, and to evaluate in terms of food safety as well as the determination of the characteristics of the cheese. For this purpose, raw milk samples and fresh Diyarbakir Örgü cheese samples were taken from 8 small dairy plants after the production process of the cheese. The approximate composition, acidity and total mesophilic aerobic bacteria load of the raw milk samples were analyzed. Also, composition, biochemical, microbiological, and textural parameters of the cheese samples were investigated on the 1th, 15th, 30th, 60th, 90th, and 120th days of storage. The averages of dry matter (%), fat (%), fat-free dry matter (%), protein (%), lactose (%), ash (%), SH, pH and total mesophilic aerobic bacteria (log cfu/g) load of the raw milk used in the production of the cheese were determined as 14.28, 4.37, 9.91, 4.41, 4.63, 0.87, 11.55, 6.54 and 7.51, respectively. It was observed that raw sheep's milk with trace amount of cow or/and goat milk is used in the production of the traditional cheese. After renneting about 54-70 min, the curd is broken, whey off and fermented until the acidity reached to 5.10-5.47 pH. Then, the curd is scalded in hot water at 75-87 ºC. And then, the curd is shaped by weaving typically in the form of braiding and placed in the brine. After that, the cheese is consumed freshly or stored in brine at 6±1ºC at least for 1 month. The average values of some parameters of the mature cheese (120 days) can be listed as follows: Dry matter 52.84%, fat-in-dry matter 37.88%, protein 23.47%, salt-in-dry matter 15.48%, titratable acidity 22.96 SH, pH 5.47, acid value 0.46 mg KOH/g fat, and ripening index 5.61%. The average values of the hardness, the gumminess, and the chewiness, which textural properties of the ripened cheese, 6852 N, 4480 N and 3408 mJ were determined at the end of the ripening period, respectively. On the other hand, the presence and loads (log cfu/g) of coliforms, fecal coliforms, E. coli, and yeast-mold of the ripened cheese were calculated <1.00, <1.00, <1.00, and 2.60, respectively. Considering the microbiological data, it could be said the fresh cheese has a potential infectious risk poses in terms of consumer health. However for ripened cheese, the risk is minimized and showed compliance with the relevant Standard in terms of coliform bacteria on the 90th day, in terms of E. coli on the 60th day of ripening.