XVII. yüzyılda makamlar

Abstract

Bu tezde, XVII. yüzyıldaki makâmlara ilişkin verileri içeren; Kantemiroğlu, Ali Ufkî, Evliyâ Çelebi, Hafız Post, Sadeddin Nüzhet Ergun'a ait beş kıymetli eser titizlikle incelenmiş ve buradan elde edilen veriler, hesaplamalı müzikoloji yöntemiyle değerlendirilmiş ve elde edilen istatistiksel veriler ışığında XVII. yüzyılda makâmların durumu ortaya çıkarılmıştır.Daha sonra bu makâmlar tek tek ayrı başlıklar halinde incelenerek, günümüz TRT Türk Sanat Müziği Sözlü ve Saz Eserleri Repertuvarı ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Bu karşılaştırmalar, rakamların yanı sıra, tablolar ve grafiklerle de desteklenmiştir. Böylece makâmların geçmişten günümüze ne kadar değer kazanıp ne kadar kaybettikleri açıklanmaya çalışılmıştır.Bu hesaplamalar ışığında, XVII. yüzyılın en gözde makâmının Hüseynî olduğu tespit edilmiştir. Oysa bugün Hüseynî makâmı repertuvarda 7. sırada yer almaktadır. Tam tersi olarak XVII. yüzyılda neredeyse hiç eser verilmemiş Hüzzâm makâmının bu yüzyıldan sonra şekillendiğini ve günümüz repertuvarında üçüncü sıraya kadar yükseldiği ortaya konulmuştur. Nihâvend ve Hicâz makâmları da tıpkı Hüzzâm makâmı gibi çok yüksek bir ivmeyle günümüzün en çok çevilen üç makâmı olmayı başarmışlardır.XVII. yüzyılda çok sevilen makâmlardan ikinci ise Nevâ makâmıdır. Bugün çok gözden düşüp 36. sıraya gerilemiştir. Segâh makâmı XVII. yüzyılın en çok sevilen üçüncü makâmıdır. Diğer makâmların geçmişten günümüze geçirdiği süreç, verdiğimiz tablo ve şekiller aracılığıyla net olarak görülebilmektedir.Anahtar Kelimeler: Geleneksel Türk Musikisi, Makam, XVII. Yüzyıl

In this thesis, five precious works which contain knowledgements belonging XVII. century written by Kantemiroğlu, Ali Ufkî, Evliyâ Çelebi, Hâfız Post, Sadeddin Nuzhet Ergun are carefully examined. Then, with method of computational musicology, datas are evaluated in the light of statistics, positions of makâms in XVII. century has been explained.Then, these makâms are examined separately and comparisions were made with TRT Turkish Art Music Repertoire of Oral and Instrumental Works. These comparisons are supported as well as figures, tables, and graphics. So how much value gain or how much the lost from the past to nowadays are explained.With these calculations, we realized that the makâm Hüseynî was the most popular in XVII. century. However, today it is 7th raked in nowadays repertoire. On the other hand the makâm Hüzzâm is very popular today and on 3rd in repertoire, but in XVII. century, it was the useless makâm.The second most popular makâm in XVII. century was Nevâ. But today it is the 36th raked in nowadays repertoire and Segâh comes in third place.From past to present, process of all the others makâms can be seen clearly through our figures and tables.Keywords:Traditional Turkish Art Music, Makam, XVIIth Century