Spor yapan ve yapmayan 12-14 yaş arası ergenlerin öz yeterlik düzeylerinin karşılaştırılması

Abstract

Bu araştırma, 12-14 yaş arası ergenlerde sporun öz yeterlik üzerindeki etkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Aynı zamanda spor yapan ve yapmayan ergenlerde cinsiyetin, anne-baba eğitim durumunun, annenin çalışıp çalışmamasının, algıladıkları gelir düzeyinin, okul öncesi eğitim alıp almamalarının öz yeterlik üzerine etkisi de incelenmiştir.Araştırmaya faklı sosyoekonomik seviyeleri temsilen İstanbul ili Avrupa yakasında bulunan 10 okul seçilmiştir. Spor yapan 196, spor yapmayan 179, toplam 375 öğrenci araştırmaya katılmıştır. Öğrencilere ders saatinde araştırmacı tarafından geliştirilmiş, demografik bilgileri ve araştırılmak istenen konulardaki bilgileri içeren ?Demografik Bilgi Çizelgesi? ile Sherer ve arkadaşları tarafından 1982 yılında geliştirilen, 1999 yılında Gözüm ve Aksayan tarafından Türkçe formu geliştirilen ?Öz Etkililik-Yeterlilik Ölçeği? uygulanmıştır. Veriler SPSS 16.0 istatistik programında değerlendirilirken, Kruskall Wallis, Mann-Whitney U, Bağımsız Örneklemler İçin Ortalamaların Farkı T Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.Araştırmanın verileri, spor yapan 12-14 yaş arası ergenlerin öz yeterliğinin spor yapmayanlardan yüksek olduğunu göstermiştir. Spor yapmayanların öz yeterliği üzerinde cinsiyet etkili değilken spor yapan ergenlerde kızlar lehine öz yeterlik düzeyi yüksek bulunmuştur. Spor yapmayan ergenlerden aile gelirini ?dar? olarak algılayanların öz yeterliği, gelir algısı daha yüksek olanların öz yeterliğine göre anlamlı olarak düşüktür. Spor yapanlarda ise gelir algısıyla öz yeterlik arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Spor yapan ve yapmayan ergenlerin öz yeterlik düzeyi annelerinin çalışıp çalışmamasına ve ebeveynlerinin okur-yazar olup olmamasına göre değişmemektedir. Okul öncesi eğitim, hem spor yapan hem de yapmayan ergenler için öz yeterliği olumlu yönde etkilemektedir. Spor yapan ergenlerin nerede spor yaptığı, kaç yıldır spor yaptığı, kaç farklı sporla uğraştığı ve branşları öz yeterlikleri üzerinde etkili değildir; ancak haftada 1-3 saat arası spor yapanların öz yeterliği daha uzun süre spor yapanlardan anlamlı olarak düşüktür.Anahtar kelimeler : Öz yeterlik, Ergenlik, Spor.

The analysis of self-efficacy levels of 12-14 year-old adolescent sports players and non-players?The aim of this study was to investigate the effect of sports on the self-efficacy levels of 12-14-year old-adolescents. The secondary investigations were the effects of gender, educational status of parents, working status of mothers, perceived income level and pre-school education, on the self-efficacy levels of adolescents sports-players and non-players.Ten schools, representing different socio-economic levels, were selected from the European side of Istanbul for the study. A total of 375 students were included in the study 196 of whom were sports-players and 179 of whom were not. Two seperate scales were performed on the students within their lesson periods; one of them was ?Demographical Information Chart? which was developed by the researcher and included the demographical characteristics of the students and the information on the investigational subjects; the other was ?Self-efficacy/Self-sufficiency Scale? which was developed by Sherer et al in 1982 and translated into Turkish by Gözüm and Aksayan in 1999. Acquired data were analysed by Kruskall Wallis test, Mann-Whitney U test, T Test for independent samples and One-Way Variance Analysis (ANOVA), using SPSS version 16.0 statistical program. Statistical significance was accepted as p<0.05.The results of this study showed that self-efficacy levels of 12-14 year-old adolescent sports-players were higher than that of non-players. Gender had no effect on the self-efficacies of non-players, whereas the level of self-efficacy was higher in the favor of girls within sports-players. The self-efficacy of non-players who perceive their income level as ?low? were significantly lower than those with higher perceptional income levels. However, in sports-players, no correlation was determined between perceptional income and self-efficacy. The self-efficacy levels of neither the sports-players nor the non-players were associated with the working status of their mothers or educational status of their parents. Pre-school education had a positive effect on self-efficacy levels of both sport-player adolescents and non-player adolescents. The place and duration of sport playing, the number of different types played and the types of sports had no effect on the self-efficacy levels; however, the self-efficacy levels of students who pay 1-3 hours for sports are significantly lower than that of longer sports-players.Key words : Self-efficacy, adolescence, sports.