Tipografide okunabilirlik ve algılanabilirlik

Abstract

Tipografi, iletişimin en yoğun görsel biçimidir. Düşünce ve kavramları kitlelere en rahat ve dolaysız olarak aktarabilen bu görsel dilin tarihçesi, toplumsal olaylar, mimari gelişim ve sanat tarihi bağlamında kronolojik olarak ele alınmalıdır. İlk dönem Tipografiden önceki zaman dilimidir. Bu zaman dilimi görsel iletişimin başlangıcı olan mağara duvarlarına çizilen resim ve işaretlerden başlayarak Johannes Gutenberg'in hareket edebilir matbaa harfinin icadına kadar sürmüştür. Metal harflerin elle dizilişinin yaygın olduğu en uzun dönemi kapsayan zaman dilimi ise, 18. yüzyılın sonuna kadar sürmüştür. 18. Yüzyıldan sonraki zaman dilimi, Endüstri Devrimi ile 19. yüzyılda yeni tipografik biçimlerin ortaya çıkmasına paralel giden bir teknolojik yenilikler dönemidir. Endüstri Devriminin getirdiği teknolojik gelişmelerle birlikte sanat ve işlev birbirinden kopmuştur. İşlevi yeniden estetikle birleştirmenin yollarını arayan sanatçıların bazıları geleneksel bir tutumla ortaçağ anlayışına uygun el sanatlarına dönüş yapmış bazıları ise geleneğe karşı çıkarak estetikle işlevi birleştirmenin yollarını aramışlardır. 20. yüzyılın ilk yirmi yılında Avrupa'da sosyal politik, kültürel ve ekonomik yaşamdaki kökten değişmelerin, savaşların oluşturduğu kargaşalar sonucu, sanat ve tasarım ortamını tamamen değiştiren gelenek ve sosyal düzene karşı çıkan bir dizi sanat hareketi meydana gelmiştir. Birbirlerinden farklı felsefe ve ilkelere sahip olan şair, yazar ve sanatçılar aralarında sıkı bir iletişim kurarak oluşturdukları bu sanat hareketlerini, grafik tasarım ve tipografi yolu ile ifade etmişlerdir. Böylece estetik, işlevsellik ve iletişimin yarattığı ihtiyaçlar ile teknik ilerleme 20. yüzyılın tipografik tasarımına biçim vermiştir.Grafik tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır. İletişim, grafik tasarımın temelunsurudur. Grafik tasarımı bu denli ilginç, dinamik ve çağdaş kılan şey de iletişime yönelik olmasıdır.Bir grafik tasarımcı; uygulama yöntemlerinin yanı sıra görsel algılamanın doğasını, görsel yanılsamanın rolünü ve sözel ile görsel iletişim arasındaki ilişkileri de bilmek ve göz önüne almak zorundadır.Tipografinin elemanlarından sadece birisi olan harflerin her biri kendisini diğerlerinden tamamen ayıran basit karakteristik işaretler olarak ortaya çıkmıştır. Tezin ikinci bölümünde temel tipografi dili incelenmektedir. Johannes Gutenberg'in hareketli harfleri bulduğu dönemde bile onları tanımlamada kullanılan yaygın bir ortak dil veya kodlama yoktu. Zamanla ihtiyaçlar doğrultusunda tasarımcıların ve tipografların alfabeyi oluşturan harflerin birbirleri içindeki görsel uyum veya karmaşıklığını daha iyi değerlendirip yorumlayabilmeler için harfin yapısını oluşturan temel elemanları tanımlayan ve evrensel olarak kabul görmüş bir terminoloji gelişti. Burada karşımıza grafik tasarımcılar ve tipograflar tarafından kullanılan bir çok sözcüğün farklı anlamlar taşıması gibi bir sorun ortaya çıkmaktadır. `Roman` sözcüğü serifli bir yazı karakterini belirttiği gibi italik karşıtı olarak da kullanılmaktadır. `Font` ve `fount` sözcükleri de aynı anlamı taşıyan iki farklı sözcüktür. Ben tezimde aynı tasarım ve ölçüdeki harfler, rakamlar ve işaretlerden oluşan harf biçimlerini tanımlamak için `font` sözcüğünü kullanmayı tercih ettim.Tipografik okunabilirlik, yazıyı okunabilir kılan ve tipografinin doğasında bulunan nitelik ve vasıfları temsil eder. Çoğu zaman algılanabilirlikle karıştırılmış ve grafik tasarımcılar tarafından ihmal edilmiştir. Okunabilirlik, bilgi aktarmayı amaçlayan, tipografi için de önemli bir gereksinimdir.Teknoloji ile birlikte iletişim teknikleri ve yöntemleri de değişir. Bir zamanlar esas olarak kağıt üzerinde olan okunabilirlik artık televizyon, bilgisayar ve lazer grafiklerini de içeren tüm medyayı kapsamaktadır. Hızla değişen iletişim ortamında grafik tasarımcılar, tipografik okunabilirliğin doğasını sürekli olarak yeniden değerlendirmelidirler.Tezin sonunda anlatılanlar basılı iletişimle ilgili olmasına rağmen, tipografik okunabilirlikle ilgili ilkelerin pek çoğu diğer iletişim mecralarına da uygulanabilir.Anahtar Kelimeler: Tipograf , okunabilirlik, algılanabilirlik, algı, mesaj

The most intensive way of communication is Typography. The history of this visual language - which is maybe the most comfortable and direct way to transfer the thoughts and concepts to the communities ? has to be taken into consideration chronologically within the limits of social changes in society, architectural development and the history of art. The first period known; is the period before the typography. This period starts from cave paintings ? which are the oldest facts in visual communication ?and goes on till the invention of moveable printing house letter by Johann Gutenberg. The longest period was the period which the metal letters are commonly arranged by hand and it lasted till the end of the 18th century. The period which comes right after the 18th century can be defined as an imporevement era which was directly affected from the industrial revolution of the 19th century. With the technological improvements of this period, the concept of functionality and art separated in a significant way. Some of the artists who were trying to find the ways of combining aesthetics and functionality desperately started to produce in traditional ways like in the middle ages; but some, resisted to traditionality and searched to find a rational way of combining art and aesthetics. In the first 20 years of the 20th century, as a reaction to the political, economical and cultural changes and the wars, a new art movement occurred in Europe which rebels and resist to this new social order. Philosphers, poets, authors and artists who came from different disciplines, made a pact and gave support to this new art movement in also the branch of graphic design and typograpy. In this way, with concepts like aesthetics, functionality, the necessities of communication and of course technical improvement, the typographic design of the 20th century has been formed. Graphic design is a visual communication art and communication is the key fact of graphic design. Simply, the reason what makes graphic design so interesting, dynamic and modern can be explained with this tendency to communication. A graphic designer must consider the nature of visual perception, the role of visual illusion and the relation between oral and written behind all the exercise methods. The letters which is just one of the elements of typograpy has been occurred as unique characteristic signs which aims to differ them from one another. The topic of the second part of this thesis is the language of basic typography. Even in the time when Johann Gutenberg found the moving letters, there was no such common language and no common coding to define letters. In time, by the neccessity of needs, by taking consideration of the terms, visual harmony and disorder, designers developed a new defining terminology which has been accepted globally. Here we face the issue of different use of the words by graphic designers and typographs. For instance, the word of `Roman` sacred character can be viused as a character against italic. `Font` and `Fount` are two different words in different meanigs. I prefer to use the word `font` in my thesis which defines the characters, numbers and letters consist of the same design and size. Typographic legitibility symbolizes the characteristics and qualifications which makes helps us to read a written material in the nature of typography. In most of the times, this concept has been mixed with perceptibility and disregarded by graphic designers. Legitibility is an important necessity for typograpy which aims to transfer information. By the changes in technology, the methods and the techniques of communication also changes. Once the concept of legitibility was only limited with television, now it has been expanded into new branches like computer and new media. In a rapidly changing communication platform, graphic designers always reconsider the nature of typographic legitibility. At the end of the thesis, you'll be able to witness that typographic legitibility is not just about print media, it has many other aspects of communication.Keywords: Typography, legibility, perceptibility, message