Türkiye`de 1960-1980 dönemi demokratik kitle örgütlerinin siyasetle ilişkisi sonucunda kullanılan kavramların görsel açıdan incelenmesi

Abstract

Türkiye?de 1960 sonrası dönem siyasal tarih ve sendikal-siyasal mücadadeleleri bakımından önemli tecrübelerin edinildiği bir süreç olmuştur. Zor koşullar altında yaşamlarını sürdürmeye çalışan sendikalar ve sosyalist hareketler için önemli yıllar olmuştur. Bu yıllar, sadece işçi hareketinin ve onların sendikalarının gelişmesini sağlamamış, öğretmenlerin, köylülerin ve geniş gençlik kesimlerinin örgütlenmesinde de büyük bir çıkışın yaşandığı bir dönem olarak ortaya çıkmıştır.Dünyada olduğu gibi ülkelerin ekonomik düzeylerini etkileyen kapitalizmin, Türkiye?de de 1960?dan sonra gelişme dönemine girdiğini görmekteyiz. 1960-1980 döneminde de Avrupa?da olduğu gibi Türkiye?de de sosyal politik, kültürel ve ekonomik yaşamdaki kökten değişmelerin, sonrasında toplumsal sınıflar içerisinde farklı bir yapılanma ve buna bağlı olarak da siyasal ve kültürel farklılaşmalar belirginlik kazanmıştır. Düzene karşı başkaldırılar kendini göstermiştir. Bu belirsizlik ortamında safların belirginleştirilmesi ve kitlelere bunun aktarılması gerekmekteydi. Bunun yoluda iletişim kanallarından geçmekteydi. Bu bağlamda propaganda araçlarından grafik tasarım öğelerinden logolar, ilanlar, broşürler, dergi, kitap, gazete, afişler ve sloganlardı.Grafik tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır. İletişim, grafik tasarımın temel unsurudur. Grafik tasarımı bu denli ilginç, dinamik ve çağdaş kılan şey de iletişime yönelik olmasıdır. Böylece estetik, işlevsellik ve iletişimin yarattığı ihtiyaçlar ile 1960-1980 döneminde demokratik kitle örgütleri ve dönemin gençlik hareketleri dönemin afiş tasarımına biçim vermiştir. Düşünce ve kavramları kitlelere en rahat ve dolaysız olarak aktarabilen bu görsel dilin gelişim süreçlerine bakmak ve siyasi propagandanın nasıl yapıldığına bir gözatmak gerekmekteydi. Afiş elemanlarından renk desen ve harflerin her biri kendisini diğerlerinden tamamen ayıran basit karakteristik semboller olarak ortaya çıkmıştır.İnsanlar yaşadığı toplum içinde simgelerle belirli sistemler oluşturmaktadır. Bu sistemler yaşantılarından, düşüncelerinden, inançlarından ve bazı değerlerden kaynaklanmaktadır. Sembolik sistemin ortaklaşa bir zemin üzerine oturtulması belirlenmiş olan davranış ve düşüncelerin belirginleşmesi açısından gerekmektedir. Böylelikle simgeler sosyalleşme süreçlerinin iletişim açısından gerekli olan ögeleridir, çoğu kez sadece görsel bir algı yaratsa da arkasında yatan anlam ve değerlerle daha geniş bir ifade alanına sahiptirler. Simgeler sadece görsel ögeler değillerdir, arkasında sakladıkları düşüncelerin ürünüdürler. Sendikalar, demokratik kitle örgütleri, fikir hareketi, kulüpler, kuruluşlar, milli bayraklar gibi birçok alanda rengin sembolik anlamları bir iletişim aracı olarak kullanılmaktadır ve karşımıza çıkmaktadır. Bu saydığımız kurum ve kuruluşların veya ülkelerin kullanmış oldukları renkler geçmişlerinden süre gelen duruşlarının, fikirlerinin birer tanımlayıcısı ve anlatıcısı olmuşlardır. Dönemlerin sosyal ve politik yaşamının mesajlarını ilettiği gibi, toplumlarda farklı zamanlarda renklerin yaşamın ve sürecin önemli belirleyicisi olduğunu, kullanım amaçlarına göre toplumların kitlelerin yaşam ve fikirleri üzerinde inançları üzerinde biçimleyici ve yönlendirici bir rol üstlendiği görülmektedir.Siyasetin toplumsal olarak algılanışında simgelerin rolü iletişim ve sosyalleşme açısından önem taşımaktadır. Bireyler siyasal terimleri öğrenmeye başladıkları zaman bazı siyasal kimlikleri edinebilmekte ve anlamlar dünyasıyla tanışabilmektedirler. Birey siyasallaşma sürecinde siyaset algısını geliştirmektedir.Tezin bölümlerinde 1960-1980 döneminde yapılmış olan amblem, dergi kapakları ve afiş çalışmalarının incelenmesine yer verilmiştir. Son bölümde ise 1960-1980 döneminde afiş tasarımı yapan kişilerle yapılan söyleşilere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Propaganda , siyaset, sembol, algı, iletişim.

Post 1960 era has been an important time for both political history and for syndicate-political struggles , for having important experiences. They have been important years for syndicates which try to survive under heavy pressure and also for socialistic moves. These years not only helped the progress of the labour moves and their syndicates, but also has been a time for mass youth groups to organise themselves. We are witnessing the progress of capitalism in Turkey after 1960,which effects the economical levels of the countries worldwide. As well as in 1960-1980 era in Europe, there has been dramatic changes in social politics, cultural and politics after the alteration in social classes, politics and culture. Rebellions against the current order were evident. In this vague environment, the clarification and information of masses were necessary. For this purpose, the tools were graphic design elements, logos, advertisements, magazines, books, newspapers, billboards and slogans.Graphics design is a visual communication art. Communication is the basic of graphic design. What makes the graphic design this interesting, dynamic and modern is it?s intention to communicate. By this way with the needs that were created by aesthetics, function and communication, the actions of mass organisations and youth moves shaped the billboard design of that era. It was necessary to examine the phases of progress of this visual language and taking a look at the ways of political propaganda. People are building certain systems in the society they live with symbols. These systems are coming from lives, thoughts, believes and some values. In order to clarify the behaviours and thoughts, it?s necessary to build this symbolic system on a common ground. In this way, symbols are necessary elements for the communication of social phases, for most times even tough they only create only a visual perception, they have a broader area of expression with the meanings and values that lie behind. Symbols are not only visual elements , they are also the products of the thoughts that they are hiding behind.Unions, democratic mass organisations, ideal moves, clubs, corporations, national flags are using the symbolic meanings of color as a communication instrument. The colors that are used by these foundations and establishments are the expression of their political position and ideas as a definer and narrator from the past. As eras are transferring the ideas of social and politic lives, we can see that in different times, colors are the important determiners of life and phase and depending on the purpose of their usage, it?s seen that they have a editing and directive role on the lives and ideas of societies. In the social perception of politics, symbols have an important role in the area of communication and socialization. When the individuals are learning political topics, they have some political identities and meet the world of meanings. Individual is progressing his/her political perception in the process of politization. Among the parts of the thesis there have been some parts for the inspections of emblems, magazines? covers, and posters which were made and used during 1960-1980. In the last part of the thesis there are some interviews with the poster designers who did the posters between 1960-1980.Key Words : Propaganda, politics, symbol, perception, communication.