Deprem travmasının kronik psikolojik etkileri: Düzce Depremi`nden 14 yıl sonra travma sonrası stres ve depresyon belirtilerinin yaygınlığı ve ilişkili risk faktörleri

Abstract

Deprem gibi yıkıcı afetlerin uzun dönem etkilerini araştıran az sayıda çalışma vardır. Bu çalışmada 14 yıl önce meydana gelen Marmara ve Düzce depremlerini yaşayan yetişkinlerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), depresyon ve deprem korkusuna bağlı kaçınma davranışlarının sıklığı incelenmiştir. Örneklem Düzce'de Kaynaşlı ve Merkez ilçelerinden seçkisiz yöntemle belirlenen 403 depremzededen oluşmaktadır. Katılımcılar `Deprem Sonrası Travmatik Stres Tarama Ölçeği- Yenilenmiş Formu`, `Depresyon Değerlendirme Ölçeği` ve `Korku ve Kaçınma Ölçeği` ile değerlendirilmiştir. Kaynaşlı ilçesindeki katılımcıların Merkez ilçesindeki katılımcılardan daha ağır tramaya maruz kaldıkları görüldü. Tüm örneklemde olası TSSB %12.4, olası depresyon oranı %7 olarak bulunmuştur. İki ilçe arasında TSSB oranları açısından anlamlı fark ortaya çıkarken, depresyon oranları açısından fark bulunmamıştır. Katılımcıların %56'sının depremi hatırlatan ya da deprem olmasından korktuğu için en az bir durumdan kaçındığı ve ortalama 9.4 kaçınma davranışı olduğu bulunmuştur. Yapılan doğrusal regresyon analizi TSSB belirtilerini yordayan en güçlü faktörün olası depreme yönelik korku ve kişinin yaşamı üzerindeki kontrol duygusu olduğunun göstermiştir. TSSB'yi yordayan diğer faktörler düşük eğitim düzeyi, deprem öncesi psikiyatrik hastalık öyküsü, yakın kaybı, deprem sırasındaki korku düzeyi, depreme bağlı sorunlara yönelik alınan profesyonel destektir. Depresyonu yordayan faktörler TSSB'yi yordayan faktörlerle örtüşme göstermiştir. Bu bulgular yıkıcı bir depremden 14 yıl sonra önemli sayıdakişinin kronik psikolojik sorunları olduğunu göstermektedir ve deprem gibi afetlerden sonra ruh sağlığı hizmetlerinin uzun vadeli planlanması gereğine işaret etmektedir. Bu bulgular literatür bulguları ile birlikte değerlendirildiğinde depremzedelere yönelik uzun süreli psikolojik destek programları planlanırken TSSB ve depresyonun ortaya çıkış mekanizmalarının dikkate alınması ve depremzedelerin tedavisinde travma odaklı psikoterapilere ağırlık verilmesi gerektiğini göstermektedir.

There are few studies that investigated long-term psychological effects of devastating earthquakes. In this study, the rates of posttraumatic stress disorder (PTSD), depression and earthquake-related avoidance behaviors were investigated in adults who had experienced the 1999 Marmara and Düzce earthquakes. A total of 403 earthquake survivors who were randomly selected from Merkez and Kaynaşlı districts completed `Screening Instrument for Traumatic Stress After Earthquake- Revised,` `Depression Rating Scale` and `Fear and Avoidance Questionnaire`. Participants from Kaynaşlı had been exposed to more severe trauma than participants from Merkez district. . The estimated rates of PTSD and depression were %12.4 and %7, respectively. The rates of PTSD differed significantly over two districts, while the rates of depression were similar. At least one situation that reminded the earthquake or evoked fear was avoided by %56 of participants and on average 9.4 situations were avoided. The strongest predictors of PTSD were fear of future earthquakes and lack of sense of control over life. Other predictors included low education, past psychiatric illness, loss of close ones, fear during the earthquake and having received professional support for earthquake-related problems. Predictors of depression overlapped with predictors of PTSD. These findings showed that even 14 years after a devastating earthquake, a non-negligible proportion of survivors still have chronic psychological problems and indicated a need for long-term mental healthcare policies. In planning for psychological assistance programs the mechanisms of traumatic stress in earthquake trauma need to be taken into account and trauma-focused psychotherapies should be given priority in treatment of earthquake survivors.