1950`den 2000`lere İstanbul Radyosunda neşredilen 15 faslın farklı açılardan incelenmesi

Abstract

Bugün, adına çoğu kez `Klasik Türk Müziği` ya da `Türk Sanat Müziği` de denilen Fasıl Musikîsi, Osmanlı Devleti'nin kurulması, büyümesi ve güçlenmesiyle beraber zenginleşmiş, olgunlaşmış, biçim ile estetiğini geliştirmiş bir müzik sanatı kimliği kazanmıştır.18.yy'da Kantemiroğlu tarafından yazılmış olan, Kitâb-ı İlmi'l-Mûsiki 'a'la vechi'l Hurûfat isimli eserde, fasıl ile ilgili bugüne kadar yapılmış en açıklayıcı tanım göze çarpmaktadır. Yine aynı eserde, fasıl şekline benzeyen tanımlamalar yapılmış, fasıl formu ayrıntılı bir şekilde açıklanmış ve fasılda olması gereken formlar ve sıralamaları açıkça belirtilmiştir. Fasıl, Türk Müziğinde hem bir repertuar formu, hem de bir icra formu olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarihsel süreçte, icra bakımından iki türde fasılla karşılaşmaktayız. Klasik fasıl ve şarkı formunun popüler olması ile birlikte daha sonradan oluşan halkın âşina olduğu fasıl türüdür. Klasik fasıl; belirli makamda icra edilen peşrev, kâr, birinci beste-ikinci beste, ağır semâi, yürük semâi ve saz semâisinden oluşan bir formdur. 1950 yıllarında radyoda fasıl programları yapılmaya başlanmasıyla birlikte programlara kısıtlı bir süre verilmesi sebebiyle klasik fasıl formundan uzaklaşılarak belirli makamdaki eserlerin usûl sıralamasına göre dizilerek, eserlerin aranağmeleriyle birbirlerine bağlanıp icra edildiği görülmektedir. Bunun dışında, adına piyasa faslı denilen, halk tarafından da fasıl denildiğinde akla bu şekilde gelen, tamamen eğlence amaçlı klasik fasıl formuyla ya da radyo fasıl formundan tamamen uzak, dejenerasyona uğramış bir tür karşımıza çıkmaktadır. Bu Yüksek Lisans tezi, klasik dönemden günümüze kadar; özellikle 1950'li yıllardan bu yana; Türkiye Radyoları'nda (TRT) icra edile gelen fasıl formunda oluşan değişimi kıyaslamak, radyo yayınlarının fasıl olgusuna kattığı yenilikler ve radyoya özgü yeni bir sıralama ile klasik fasıldan ayrılan yeni bir yapıyı, bu yapının da yıllar içinde uğradığı değişimleri ve muhafaza ettiği özellikleri tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Fasıl, Müzik, Musiki, 1950, 2000

Fasıl execution which is usually called nowadays as 'Classical Turkish Music' or 'Turkish Art Music' has developed,matured,developed its esthetics with form and has gained an identity as an art music together with being established, being grown and gaining strength of Ottoman Empire.In the 18th century, the work of Kitabu'l Ilmi'l-Musikî'a'la vechi'l Hurufat written by Kantemiroğlu,the most explanatory definition about chapter music attracts the attention.Again in the same work,some definitions have been made resembling the chapter music,the form of chapter music has been explained in detail and the forms and the gradings which have to be in the chapter music have been indicated clearly.Basically, chapter can be divided into reportorie and performance type in the Turkish Music. During the history, there have been two kinds of chapter in terms of performance; classical chapter and the one which is emerged and get used to, after the song form has become popular. Classical chapter, performanced in specific position, consists of prelude, ''kâr '', first and second composition,''ağır semai'', ''yürük semai'' and ''saz semai''. In 1950s, as the radio chapter programmes start, it can be easily observed that classic chapter has gradually changed bucause of the limited time that has been given for chapter. Specific position works ordered in a method and works were performanced connecting the gap tunes. In addition to this, there is one more chapter type known as a market chapter. This sort of chapter has asimilated and market chapter completely different from classical chapter and radio chapter form. Almost all people suppose market chapter is the real chapter in the sense of meanings. This High Licence thesis has been prepared in order to compare the changes from the classical term to the present day chapter execution,to determine the innovations that the radio broadcast added to the chapter execution phenomenon and together with a new grading special to the radio a new work departed from the classical chapter,it has been aimed to determine the changes in that work over the years and the characteristics that have been preserved.Keywords: Fasıl, Music, 1950, 2000