Tokat yazmacılığı ve Shibori sentezi ile çağdaş uygulamalar

Abstract

Tarih boyunca farklı kültürler çeşitli yöntemlerle elde edilen boyamayı, tekstiller üzerinde, doğa ve yaşantıların izlerini gündelik hayata taşıma isteği ile kullandıkları renklere ve dokulara aktarmışlardır. Tekstil ürünlerini çeşitli şekillerde boyama, dünyada Doğu kültürlerinde gelişen bir el sanatı olup, zamanla Batı kültürlerine de yayılıp bir sanat formu olarak kabul edilmiştir. Kumaşı boyama yöntemlerinden biri olan, ahşap kalıplar kullanılarak kumaş üzerine baskı yapma işlemi, dünyada `block- printing`, ülkemizde ise `yazmacılık` olarak adlandırılmaktadır. Anadolu kültürünün zengin bir parçası olan yazmacılık sanatı yüzyıllarca Tokat'ta yapıldığından, buraya has bir sanat olarak bilinmektedir. `Tokat Yazmaları` Anadolu'da birçok insanımızın günlük hayatının vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Günümüzde yaşama sanatı veren ve kültürümüzün bir parçası olan Tokat Yazmacılığı, kumaşı süsleme ve cazip hale getirme yöntemlerinden biri olduğu için tez konusunun bir parçası olarak seçilmiştir. Ancak en önemlisi zanaat yada el sanatı olarak değerlendirilen yazmacılığın sanatsal ve tasarımsal etkilerinin, en doğru ve etkili olarak aktarılabileceği alanın Tekstil, Moda Tasarımı ve Sanatları alanları olduğu düşünülmüştür. Tez çalışmasının diğer bir konusu olan `Shibori` ise tekstil ürünlerini boyama ile şekillendirme yöntemlerinden birisi olan Japonca bir terimdir. Kumaşı boyamadan önce sıkıştırarak süslemenin çok farklı tekniklerini içinde barındıran Shibori, en güzel örneklerini Japonya'da vermiştir. Shibori teknikleri kumaşı iki boyutlu bir yüzey olarak ele almaktansa, katlayarak, buruşturarak yada bükerek ona üç boyutlu bir şekil de kazandıran bir kumaş boyama metodudur. Günümüzde lif sanatı ve giyilebilir sanat çalışmalarında, bir çok sanatçı ve tasarımcı Shibori tekniklerinin güzelliğinden ve kültürel manasından derin bir şekilde etkilenmişlerdir. Japon'ların Shibori sanatına ve sanatçılarına verdikleri önem ve destek, bu sanatın tüm dünyada bilinmesi ve yaygınlaşmasına büyük katkı sağlamıştır. Bu yaklaşım aynı zamanda, bu çalışmanın bir parçası olan Tokat Yazmacılık sanatının özünün bozulmadan yaşatılması, güncelleştirilmesi, gelecek kuşaklara kaynak oluşturmasında da doğru ve etkili bir örnek olarak düşünülmüştür.Bu tez çalışmasında ana amaç kendi kültürel zenginliğimizin bir parçası olan Tokat Yazmacılık sanatı ile dünyada ve Japonya kültüründe çok yaygın olarak bilinen Shibori sanatının, farklı etkilerle ele alınarak, sentez bir çalışma ile yorumlanmasıdır. Çalışmada her iki geleneksel el sanat dalı, dünyada ve ülkelerinde, geçmiş ve günümüz koşulları ile ele alınarak incelenmiş, aynı yüzey ve giysi tasarımları üzerinde güncel ve çağdaş bir yaklaşımla, sentez uygulama çalışmaları yapılmıştır. Bu bağlamda çalışma sonunda yapılan araştırmalar ve uygulamalardan elde edilen sonuçların, sanatsal ve tasarımsal etkilerinin yanında, farklı disiplinlerce değerlendirilebilir sonuçları ortaya çıkarılmıştır.Anahtar Kelimeler : Yazmacılık, Ağaç baskı, Tokat Yazmaları, Block-printing,Shibori, Resist-dye, Batik

Throughout history, different cultures traced dyes obtained via various methods on colors and patterns of textiles with the purpose of reflecting impressions of nature and lives into the daily lives. Dying textile products in various forms started to develop in Eastern cultures, then dissipated towards Western cultures, and have been accepted as a form of art.One of the fabric dying methods -the process of printing on fabrics by using wooden blocks- is named as `block-printing` in the world, and known as `yazmacılık` in our country. Since the art os `yazmacılık`, a rich part of the Anatolian culture, has been practiced in Tokat province for centuries, it is known as an art specific to this province. `Tokat Yazmaları` (Tokat Block-Printing) have become an indispensable part of many people's daily lives. As the Tokat Block-Printing, a part of our culture, is one of the methods for fabric embellishment and making it attractive, it has been selected as a part of the thesis subject. However, most importantly, it has been considered today that Textile, Fashion Design and Art fields are the fields to which artistic and design effects of printing that is accepted as a craft or handicraft could be transferred.The other subject of the thesis study, `Shibori`, is a Japanese term for a method of shaping textile products by dying. Shibori, which includes many techniques for embellishing fabric by compressing it before dying, has yielded its most beautiful samples in Japan. Shibori techniques is a fabric dying method that gives it a three dimensional form by folding, crumpling or bending it rather than handling it as a two dimensional surface. Many artists and designers are deeply influenced with the beauty and cultural heritage of Shibori techniques in fibre and wearable art works. Importance attached to and support provided for Shibori art by Japanese has contributed to recognition and spread of this art all around the world. This approach is also evaluated as a correct and effective example for maintaining art of Tokat Printing without losing its essence, updating and conveying it to next generations. The main objective of this thesis study is to interpret Tokat Block-Printing art and Shibori, which is broadly recognized in the world and in Japanese culture, through a synthesis study by assessing on the basis of different influences. Both traditional handicrafts were evaluated on the basis of their respective past and current conditions in the world and in our country, and they were implemented on the same surface and garment designs as a synthesis with a contemporary and modern approach. In this context, results obtained via works and implementations at the end of the study yielded outcomes that might be utilized by other disciplines in addition to artistic and design effects.Key Words : Printing, Wooden Printing, Tokat Block-Printing,Block-printing, Shibori, Resist-dye, Batik