Topkapı Sarayı koleksiyonlarındaki şifalı gömleklerin şifrelerinin değerlendirilmesi ve yeni bir tasarım

Abstract

Tılsımlı gömlekler, Osmanlı padişahlarının ruh dünyalarının iç ferahlığını, kaza, bela, keder gibi musibetlerden, savaşlarda düşmanlardan gelebilecek zararlara karşı korunmak için ya da hazırlanılan seferin kazanma arzusu ile çeşitli dualar-ayetler, işaretler ve süslemelerle oluşturulmuş muska (tılsım) giysi öğeleridir.Geniş bir coğrafyaya hükmeden Osmanlı sultanları, topraklarında yaşayan aynı dine mensup fakat farklı mezhepten olan İslam milletlerinin kutsallarına saygı duymuşlar, bu kutsalları kendi inanç dünyalarında kullanmışlardır. Gömleklere uyarlanan kutsallar İslam kültüründe var olan astrolojik takvimlere göre yıl, ay, gün, saat hesaplanarak yapılmıştır. Tılsımlı gömleklerin gizemli kalan öğeleri; yazı, rakam, harf, şekil ve sembollerin ne amaçla yapıldığıdır. Bu amaçları anlayabilmek için gömleklerin üzerinde var olan tılsımların tarihsel kökenine inip İslam mezhepleri tarihinde hangi mezhebin bu kutsalları neden kutsadıkları ve ne amaçla kullandıklarını öğrenmektir. Gömleklerin üzerinde var olan tılsımların çoğu Hurufilik akımının öğelerindendir. Hurûfilik çeşitli şekil ve sembolleri kendi düşünce ekseninde yorumlamış harflere, sayılara, şekil ve sembollere, dini ve yaşamsal anlamlar yüklemişlerdir. Bu anlamların kutsallığından medet umulmuş, insan yaşamıyla ciddi şekilde ilişkilendirilmiştir. Hurufilik akımı, Mevlevi ve Bektaşi tarikatları içinde yaşama imkânı bulmuş ve bu tarikatlara düşünce anlamında etkileri olmuştur. Gömleklerin tılsımını yapanlarda bu tarikatların şeyhleri, dedeleri veya dervişleri olmuştur.Tılsımlı gömlekler, Osmanlı sultanlarının özel yaşamlarında (sevgi, aşk, kalp ferahlığı, çocuk) Tanrı'dan ne istediklerini bizlere aktaran birer tarihi vesika niteliğindedir. Anahtar Kelimeler: Tılsım, Muska, Gömlek, Derviş, Hurufi Mevlevi, Bektaşi.

Talismanic shirts is amulet (talismanic) clothes items, that is to be protected the interior spaciousness of their spiritworlds of the Ottoman sultans from calamities like accident, trouble, grief and in the war against damages that could come from enemies or was created with various prayers-verses, signs and decorations; with the desire to win of the prepared expedition. Ottoman sultans, who ruled over a large geography, respect the scared of the Islamic nations, which belong to the same religion but from different denominations, living in their territory. This sacred have used their belief world. The sacred being adapted to the shirts, were prepared by calculating according to the astrological calendar year, month, day, hour in Muslim culture. The mysterious remaining items of the talismanic shirts are; writing, numbers, letters, shapes and symbols being built what purpose. These aims to understand is to learn the talisman that exists on the shirt, go down on the historical origins, which their denomination, why they blessed this sacred and why they use it for what purpose in Islam denomination history.Most of the talismans existing on the shirt are part of Hurufism current. Hurufism install religious and vital meanings to the letters, numbers, shapes and symbols, which various shapes and symbols interpreted in their thoughts axis. Help of the sacredness of this sense had been hoped, have been associated with human life seriously.Hurufism current has the opportunity to live in the Mevlevi and Bektashi sects and had been an effect in the sense of thought to this sect. Prepared in the talismans of the shirt were also sheikhs, grandparents or dervishes of these sects.Talismanic shirts, in the private life of the Ottoman sultans (sympathy, love, heart, comfort, children) are one each the historical records that transmits to us what they want from God.Keywords: Talisman, Amulet, Shirt, Dervish, Hurufizm, Mevlevi, Bektashi.