Aile işletmeleri yönetimi ile muhasebeciler arasındaki bilgi asimetrisinin vekâlet maliyetine etkisi: Nitel bir araştırma

Abstract

Sürekli değişime uyum sağlama esnekliği kazanmış şirketlerin, özellikle kriz dönemlerinde ayakta kalmalarının nedeni, sahip oldukları üstünlüklerle ilgilidir. Bu anlamda, ülke ekonomilerinde öncü ve önemli bir güce sahip Aile İşletmelerinin, sahiplik ve yönetimin aile bireylerine ait olmasından kaynaklı bazı üstünlükleri dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, yönetimdeki aile üyelerinin bilgi eksikliği nedeniyle, özellikle muhasebe gibi uzmanlık gerektiren bazı faaliyetlerde şirket içi ya da şirket dışı kaynaklardan faydalanmaları çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Aile işletmelerinin kurumsallaşma çabaları kapsamında değerlendirilen bu gibi faaliyetlerin yürütülmesinde, sahip, yönetici ve muhasebecilerin karşılıklı daha az bilgiye sahip olmalarından kaynaklı bilgi asimetrisi nedeniyle yaşanan bazı sorunlar şirketlerin zayıflıkları olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle, Aile işletmelerinin muhasebecilerle aralarında var olan bilgi asimetrisinden kaynaklı vekâlet maliyetine olan etkilerinin tespit edilmesi çalışmanın amacı olarak belirlenmiştir.Araştırma nitel olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan veriler, faaliyet alanına bakılmaksızın küçük-orta ölçekli aile işletmesi sahipleri ve/veya yöneticileriyle yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Evrenin çok büyük olması nedeniyle, işletmeler faaliyet alanlarına bakılmaksızın, ödenmiş sermayeleri 1.000.000 TL ile 10.000.000 TL aile işletmeleri arasından seçilmiştir. Örneklem seçiminde kartopu örneklem yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sorularına verilen cevaplar tekrarlanmaya başladığında görüşmeler kesilmiştir. Çalışma 10 katılımcı ile gerçekleştirilmiş, veri toplama işlemi sırasında yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu çalışmada içerik analizi süreci iki araştırmacı tarafından yürütülmüştür. Kodların oluşturulmasında tümevarımcı kodlama tekniği kullanılmıştır. Verilerin analizinde MAXQADA 12 programından yararlanılmıştır. Analizlerin sonucunda elde edilen verilerin tutarlılığını sağlamak için kodlayıcılar arası güvenirlik hesaplanmıştır. Kodlayıcılar arası güvenilirlik, araştırmacıların yapmış olduğu kodlamaların başka kodlayıcıların yapmış oldukları kodlamalar ile karşılaştırılması ile test edilmiştir. Güvenirliğin hesaplanmasında toplam verinin en az % 10'u rastgele seçilerek farklı kodlayıcılar tarafından kodlanmakta ve kodlayıcılar arası tutarlılık Cohen Kappa gibi çeşitli yöntemlerle incelenebilmektedir. Kodlardaki doğruluk oranı % 88,23 olarak bulunmuştur. Nitel araştırmalarda geçerliğin sağlanabilmesi için çeşitli stratejiler bulunmaktadır. Çeşitleme, katılımcı kontrolü, işbirliği, denetim yolu, akran sorgulaması, kalın ve zengin betimleme bu stratejilerden bazılarıdır. Veri kaynağının çeşitlendirilmesi için zengin bilgi ve deneyime sahip bireylere, kritik durumlara ulaşmak için ise farklı şirket bünyesinde yer alan, farklı sayıda çalışana sahip, farklı öz-sermayesi olan, farklı deneyim ve eğitim düzeyindeki aile işletmesi sahibi ve/veya yöneticilerine ulaşılmıştır. Katılımcı kontrolü bağlamında, verilerin toplanması ve analizi sürecinde anlaşılmayan yerler katılımcılara tekrar sorulmuş ve görüşleri alınmıştır. Denetim ve akran sorgulaması bağlamında ise, veriler iki kişi tarafından kodlanmış ve güvenirliğin sağlanması için de kodlamaların belirli bir bölümü başka bir kişi tarafından kontrol edilmiştir. Böylece, verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması sürecinde de başka bir göz tarafından kontrol edilmesi sağlanmıştır.Kalın ve zengin betimleme bağlamında ise verilerin yorumlanması sürecinde katılımcıların söylemlerini yansıtacak cümlelere yer verilmiştir.Sonuç olarak, aile işletmeleri sahipleri ve yöneticilerin büyük bir kısmı muhasebe konusundaki bilgilerinin, işletmelerin mali durumlarını takip edebilecek düzeyde olduğunu belirtmişlerdir. Bilgi asimetrisi oluşmadığı durumlarda vekâlet maliyetinin azalacağını düşündükleri görülmüştür. Bu nedenle, görüşülen şirketlerin yarısından fazlası kapsamlı bir iç denetim yapmamaktadır. Ayrıca, tecrübelerinden dolayı muhasebecilerinin yaptığı hatalar yüzünden herhangi bir zarar görmediklerini belirtmişlerdir.

The reason why organizations with the flexibility of orientating are able to survive, especially during periods of crises depends on the priorities they have. In this respect, the superiority of family businesses, which play an important part and act as pioneers in the economy of the country, stand out in terms of the fact that their ownership and management belong to the members of the family. The study is about the members of the family in the management making use of internal or external sources during certain activities requiring speciality especially in accounting. In the implementation of such activities which are considered in the scope of institutionalization efforts of family businesses, due to the information asymmetry resulting from the owner, the manager and the accountants' lack of knowledge, the problems that are experienced are accepted as the weaknesses of the corporations. For this reason, the aim of the study is to determine the effects of information asymmetry on agency cost in the relationship of family businesses and accountants. The data used in this qualitative research are gathered through interviews with the owners and/or managers of small-medium sized family businesses regardless of activity area. As target population of the study is very large, the organizations are chosen among family businesses with paid capitals of 1.000.000 TL and 10.000.000 TL regardless of their activity areas. Snowball sampling method was used in this research. The interviews were discontinued when there were repetitions of responses for the research questions. There were 10 participants in the study and during the data gathering process semi structured interview method was used. In this study the content analysis period was carried out by two researchers. Inductive open coding was used to form the codes and MAXQADA 12 program was used in the analysis of the data. To ensure the consistency of the data gathered at the end of the analyses, inter-coder reliability was calculated. Inter-coder reliability was tested by the comparison of the coding samples between the ones which were done by the researchers and the ones which were done by other coders. To calculate reliability at least 10 % of the total data was chosen randomly and it was coded by different coders and inter-coder consistency was analyzed by certain methods such as Cohen's kappa. The accuracy rate of the codes was found as 88,23 %. The validity of a qualitative research can be established by various strategies some of which are variation, member checks when coding, structural corroboration, audit trail, peer debriefing, and referential material adequacy.On account of variation of data source, individuals who have rich knowledge and experience and the different owners with different experience and education level, and in order to reach critical situations, managers who have different ownerships in different companies were interviewed.Regarding the member checks when coding, in the process of collecting and analyzing data points that were not understood were requestioned and opinions were received.With respect to audit trail and peer debriefing, the data was coded by two people and to ensure reliability a specified part of the coded data was controlled by a third person. Moreover, it was ensured that the data was checked by another eye during the collection, analysis and interpretation process.Further, in the context of refential material adequacy, throughout the process of interpetation of the data gathered, statements which would probably reflect the participants' discourse were depicted.In conclusion, most of the family business owners and managers stated that they have enough information on accounting to follow the financial situations of the organizations. It was also determined that they think agency cost will go down when no information asymmetry is present. Therefore, more than half of the organizations which were interviewed do not do an extensive internal audit. And they also added that the organizations were not harmed by the accountants' mistakes by the help of their own experience.