20. yy`ın ilk yarısını yaşamış Türk mûsıkîsi bestekârlarının sözlü eserlerinde İstanbul teması

Abstract

Şehir ve insan arasındaki ilişki, insanların duygu ve düşünce dünyalarına tesiretmektedir. Bu bağlamda yüzyıllar boyu birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olanİstanbul şehri söz konusu olduğunda, yaşamın her alanına ne denli tesir ettiğinigörmekteyiz. Sanattan edebiyata, siyasetten ekonomiye pek çok alanda mekânunsurunun önem arz etmesi, İstanbul gibi zamanın içinde yaşayan bir şehriaraştırmamıza konu etmemize neden olmuştur. Zamanın mekân üzerindekietkisinden yola çıkılmış olup, İstanbul'un Türkiye tarihi içerisindeki yeri ve tarihselsüreçte geçirdiği evreler ele alınmış, 20.yy'ın ilk yarısındaki tarihsel dönüşümlerinİstanbul üzerindeki etkileri incelenmiştir. Değişen İstanbul'un mûsıkîye yansımaları,Türk Mûsıkîsi'nin sözlü eserlerinde nasıl tezahür ettiği araştırmamızın ana temasınıoluşturmaktadır. Seçtiğimiz dönemde Türkiye Tarihi'ndeki önemli gelişmeler,dönemin kültür politikaları ve bu politikaların özellikle Türk Mûsıkîsi'ni nasıletkilediğine dair bilgiler aktarılmıştır. İstanbul'un Türk Mûsıkîsi'ndeki öneminedikkat çekilmiş, İstanbul' la ilgili daha sonra yapılacak çalışmalara kaynak teşkiletmesi amacı güdülmüştür. Bu doğrultuda İstanbul'un tarihsel süreçteki değişimi,20.yy.'ın ilk yarısında siyasi-kültürel değişimlerden nasıl etkilendiği, nelerinxdeğiştiği ve dönemin özellikleri incelenmiş, `Cumhurbaşkanlığı Klasik Türk MüziğiKorosu ` arşivine kayıtlı tüm İstanbul temalı eserler tespit edilmiş ve bu eserlerinbestekârlarından 20.yy.'ın ilk yarısını yaşamış olanları göz önüne alınarak dönemsınırlaması yapılmıştır. Literatürde tespit ettiğimiz İstanbul temalı 245 eser arasındanseçtiğimiz dönem aralığında yer alan 125 eser üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır.Dönemde eser veren bestekârlar ve bu eserlerin güfte yazarları araştırmamızda ortayakonulmuş, bu bestekârların İstanbul temalı sözlü eserleri üzerinden semt bazında,makamsal ve usullerine göre tasnifler yapılmış, tablolar halinde sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Yirminci Yüzyıl, Türk Mûsıkîsi, İstanbul, Bestekâr

The relation between a city and humans is reflected on their emotional andintellectual world. In this respect, when Istanbul, the city that has hosted manycivilizations for centuries, is in question, its strong impact on every aspect of life canclearly be seen. The significance of the concept of space in several areas from art andliterature to politics and economy has caused this study to focus on a city that liveswithin history as İstanbul. Taking the impact of time on space as a starting point,İstanbul's place in the history of Turkey and its historical periods have been analyzedtogether with the influence of historical transformations in the first half of the 20thcentury. The reflections of the diverging city on music, in particular on the vocalworks of Turkish music, form the main theme of this study. Within the selectedperiod, important developments in Turkish history, cultural politics of the era andtheir impact on especially Turkish music are put forward. The significance ofIstanbul on Turkish music is emphasized with the aim of creating a source for furtherstudies about the city. In this respect, the transformation of the city, the degree of itsbeing affected by the political and cultural changes in the first half of the 20thcentury and the features of the period were analyzed; all the works in the archive of`Presidential Choir of Classical Turkish Music` with the theme of Istanbul were xiidetected and a period limitation was applied according to their composers who livedin the first half of the 20th century. 125 of the 245 works with the Istanbul theme inliterature located within the selected period were analyzed. The composers andlyricists of this period were mentioned in the study, classifying the vocal works withthe theme of Istanbul through graphs and tables according to districts and quarters,maqams and rhythmic elements.Keywords: 20th Century, Turkish Music, İstanbul, Composer