İstanbul Tarihi Yarımadası`nda bizans dönemi kiliselerindeki işlev değişikliklerinin mimariye yansıması

Abstract

?stanbul tarihi yarımadasında Bizans dönemi kiliselerindeki islev degisikliklerininmimariye yansıması? isimli tez çalısmasında; stanbul tarihi yarımadasında yeni islevverilerek korunan Bizans dönemi kiliselerindeki mimari degisimler incelenmistir. Bu yapılarayeni islev verilmesiyle özgün yapı mimarisi de zaman içinde degisen toplumsalgereksinimlere göre yeniden düzenlenmistir. Bu düzenlemedeki mimari degisimler tezçalısmasında örneklerle arastırılmıstır.Tezin birinci bölümünde, korunması gerekli mimari yapı kavramı ve kapsamı ele alınarakmimari yapılar türlerine göre sınıflandırılmıstır.Korunması gerekli mimari yapılar zaman içerisinde yıpranabilir ve bunun sonucundatamamen yok olabilirler. Yapıların maruz kaldıgı yıpranmaya sebep olan etkenlerden dolayıonarım gerekebilir. Bu bölümde yapılardaki yıpranma nedenleri incelenip islevselyıpranmanın bir sonucu olan yeni islev verilme ve gerekliligi açıklanmıstır.Toplumsal gereksinimler duragan bir olgu olmadıgından yapılar her dönemde mimaridegisime ugramıstır. stanbul tarihi yarımadasındaki Bizans dönemi kiliseler günümüzeulasıncaya kadar farklı islevler verilerek korunmustur. Tarihimizde bu kiliseleri korumayaklasımları stanbul'un fethinden Cumhuriyet dönemine kadar ve Cumhuriyet dönemisonrası dönem olarak incelenmistir.Korunması gerekli kültür varlıklarına yeni islev verilmesi her zaman tesvik edici olmustur.Bu yaklasımın ülkemizde ve yurt dısındaki yasa ve bildirilerde önemi vurgulanmıstır. Bubölümde ulusal ve uluslararası yasal düzenlemelerde, yeni islev verilmesiyle ilgili yaklasımlarincelenmistir.kinci bölümde; stanbul tarihi yarımadasında Bizans döneminde yapılan ve günümüzdefarklı islevler verilmis olan kiliselerin özgün plan tipleri sema ve örneklerle sınıflandırılmıstır.Ayrıca kiliselerdeki iç ve dıs mimari ögeler tanımlandırılmıstır.Üçüncü bölümde; stanbul tarihi yarımadasında günümüze kadar ulasmıs olan 21 adetBizans dönemine ait kilise ve 13 adet harap durumdaki kilisenin günümüzdeki durumlarıincelenmistir. Bu 21 adet kiliseden yalnız Panayia Muhliotissa Kilisesi islevini sürdürmektedigerleri farklı islevler verilerek günümüzde kullanılmaktadır. Günümüzde farklı islevlerlekullanılan bu kiliseler dördüncü bölümde incelenen mimari degisimlere kaynakolusturmustur.Dördüncü bölümde; üçüncü bölümde incelenen 21 adet kiliseden 20 yapının günümüzdecami, mescit, müze ve çok amaçlı salon olarak kullanıldıgı görülmektedir. Yapılardakikültürel degisimin sonucunda yapıların özgün mimarilerinde yeni mimari düzenlemeleryapılmıstır. Bu bölümde yeni islevin gerektirdigi mimari elemanların özgün yapı mimarisiylebirlikte kullanılmasındaki mimari degisimler arastırılmıstır.

It is inspected the architectural alternations in Byzantine churches, protected by givinga new function in Istanbul historical peninsula, in the thesis work, named as ?Reflection offunction alternations in Byzantine churches into architecture in Istanbul historical peninsula?.Unique building architecture is rearranged according to social requirements, which changewithin the time by giving a new function to these buildings. Architectural alternations in thisarrangement are investigated in the thesis work with the examples.In the first chapter of the thesis, concept and content of architectural building, which isrequired to be protected, are handled and architectural buildings are classified according totheir types.Architectural buildings, which are required to be protected, may be worn within thetime and consequently, they may be destroyed completely. Restoration may be required dueto the factors, which cause the wearing, which the buildings are exposed. In this chapter,reasons of wearing in the buildings are inspected and giving a new function as a result offunctional wearing and its necessity are explained.As social requirements are not stationary facts, buildings are exposed to architecturalalternation in each period. Byzantine churches in Istanbul historical peninsula are protectedby giving them different functions until they reach today. Protection approaches for thesechurches are inspected from Istanbul conquest to Republic period and the period afterRepublic in our history.Giving new function to the culture entities, which are required to be protected, arealways encouraging. Importance of such approach is emphasized in the laws andcommuniqués in our country and in the abroad. In this chapter, it is inspected that approachesrelated to giving new function in the national and international legal regulations.In the second chapter, unique plan types of the churches, which are built in Byzantineperiod in Istanbul historical peninsula and to which different functions are given today, areclassified with schemes and examples. Furthermore, internal and external architecturalelements in the churches are defined.In the third chapter, current situations of 21 pieces of Byzantine churches, which reachuntil today in Istanbul historical peninsula and 13 pieces of ruined churches are inspected.Only Panayia Muhliotissa Church maintains its function among these 21 pieces of churchesand others are used by giving different function today. These churches, which are used fordifferent functions today, constitute the source for architectural alternations, which areinspected in the fourth chapter.In the fourth chapter, it is seen that 20 buildings are used as mosque, small mosque,museum and multi-purpose saloon among 21 pieces of churches today. New architecturalalternations are made in the unique architectures of the buildings as a result of culturalchanges in the buildings. In this chapter, it is investigated that architectural alternations foruse of architectural elements, which are required by new function, with unique buildingarchitectures.