Evliya Çelebi`nin Doğu Karadeniz`de gördüğü yerleşim yerleri ve bu yerlerin günümüzdeki hâli üzerine karşılaştırmalı bir araştırma

Abstract

Seyahat-nâme'nin ikinci cildindeki Doğu Karadeniz illeri çalışmamızın esasını oluşturur. Tezin amacı Doğu Karadeniz'deki yerleşim yerlerinin 17. yüzyıldan günümüze ne gibi değişmeye ve gelişmeye uğradığının tespiti ve bu tespitin Evliyâ Çelebî Seyehat-nâmesi'nin esas alınarak yapılmasıdır. Evliyâ Çelebi Seyahat-nâmesi'ni değerlendirebilmek için Doğu Karadeniz hakkında yazılan kaynakları tespit ettik; il arşivinden ve kütüphanelerinden araştırma, yerinde gözlem, ve tespit ile mukayese, metin tamiri, yöntemlerinden yararlandık. Ayrıca gerekli yerlerde il yıllıklarını, valiliklerin ve belediyelerin resmî web sitelerini kullandık. Evliya Çelebi Seyahat-nâmesi'nde sık sık (…) olarak gösterilen, boş bırakılan yerler vardır. Metin tamirlerinin bir kısmını yerinde gözlem yaparak; bir kısmını ise o bölgenin resmî kuruluşlarıyla irtibat kurarak gerçekleştirdik. Bu esnada eserin yazıldığı dönemin dilini, gramer özelliklerini, Evliya Çelebi'nin kullandığı kelimeleri ve terkipleri, dönemin Türkçesindeki fonetik özellikleri göz önünde bulundurduk. Çalışmamızın giriş kısmında Doğu Karadeniz'deki illerin tarihçesini ve kısa coğrafyasını kaynaklardan yararlanarak yazdık. 17. yüzyıl idarî yapısı başlığı altında dönemin sancak merkezi olan Trabzon'un idari yapılanmasını özetledik. Evliyâ Çelebi'nin yol güzergâhını haritaya işledik. Gördüğü yerleşim yerlerini noktayla belirttik. Trabzon ilini, merhûm Yücel Dağlı'nın şehir inceleme plânına uygun olarak inceledik. Şehirleri ele aldığımız bölümlerde inceleme metodumuz şöyle olmuştur:Önce Evliya Çelebi'nin Seyahat-nâmesi'nin transkiripsiyonlu metnini verdik. Sonra Seyahat-nâme metnini günümüz Türkiye Türkçesine çevirdik. Evliya Çelebi tarafından boş bırakılan yerleri metin tamiri yöntemi ile doldurup, metinde verilen bilgilerin doğruluğunu araştırdık. Son olarak Seyahat-nâme'nin ele aldığımız kısmında geçen şehirlerin bugünkü durumunu yazdık.Anahtar Kelimeler: Evliyâ Çelebi, Seyahat-nâme, Doğu Karadeniz, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin-Hopa

The Black Sea towns in the second volume of Seyahatname are the essence of our work. The aim of the thesis is to determine how these towns have changed and developed from the 17th century to our day and to do this detection based on Evliya Çelebi's Seyehatname. In order to evaluate Evliya Çelebi's Seyehatname, we detected the works written on The Black Sea; We benefited from provincial archive and libraries and also we benefited from research, in situ observations, detection and comparison, repair of text methods. Moreover, when, it was necessary, we used provincial yearbooks and official websites of municipalities. Evliya There are many places left blank and it was shown as (…) . We carried out the repair of textbooks by making on –site observations and by establishing contact with official institutions. We took the language of the period, grammar features, the writer's vocabulary and composition and phonetic features of Turkish language into account. At the begining of our work, we wrote the history and geography of Black Sea towns by benefiting from sources. We summarizied the the administrative structure of Trabzon uder the title of the Administrative Structure of 17th century. We specified the Evliya Çelebi's road on the map. We stated the settlements he saw by dot. We analyzed Trabzon according to Yücel Dağlı's city investigation plan. Our city analysing method is stated in following paragraph. Firstly, we gave Evliya Çelebi's Seyehatname's transcription text. Then, we translated it into modern Turkish. The left blank parts were filled by the method of repair of textbooks Evliya Çelebi tarafından boş bırakılan yerleri metin tamiri yöntemi ile doldurup, and we investigated the accuracy of the information given in the text. Finally, we wrote the current states of cities in Seyehatname which we discussed.Key Words: Evliyâ Çelebi, Seyahat-nâme, Eastern Black Sea, , Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin-Hopa