Tarihte usûl geleneği ve Johannes H. Mordtmann`ın İlm-i Usûl-i Tarih başlıklı eseri

Abstract

Bu çalışmada tarih kelimesinin kökenleri, tarihin tanımı, tasnifi ve gayesi ile geçmişten günümüze tarih biliminin bir haritasının ortaya konulması amaçlanmıştır. Tarih yazımının ve tarih anlayışının tarihi konusundaki çalışmaların ülkemizde henüz yeni olması çalışmamızı cazip ve popüler bir duruma getirmiştir. Bunun yanında siyasi tarih kadar kültür ve düşünce tarihi de son zamanlarda önemli bir araştırma alanı haline gelmiştir. Tezimizde tarih teriminin ne demek olduğu, geçmişten günümüze hangi anlamlarda kullanıldığı, düşünsel ve kültürel ortamlarda nasıl bir değişikliğe uğradığı önemli bir konudur. Bizde tarih felsefesi ve tarihte usûl üzerine çoğunluğu çeviri olan yapıtlar mevcuttur, ama bunlar kendi düşünce soframızda oluşmuş olmadığından bu yönüyle tarih felsefesi ve tarihte usûl konusu ülkemizde yeterince üzerinde çalışma yapılmamış bakir bir alandır. Dârülfünûn-ı Osmânî'yi yeniden düzenleme ihtiyacının duyulması üzerine Almanya'dan ve Macaristan'dan diğer alanların yanı sıra Şarkiyat ve Türkiyat uzmanları getirilmiştir. Gelen uzmanlardan biri, Alman şarkiyatçısı Prof. Johannes Heinrich Mordtmann'dır. Johannes Heinrich Mordtmann 27 Ekim 1915'te Edebiyat Fakültesi'ne profesör olarak atanmış ve Usûl-i Tarih ve Tarih-i Tatbikat derslerini vermeye başlamıştır. Usûl-i Tarih dersinin notları,1915-1916 öğretim yılının sonunda, 22 Mayıs 332 [4 Haziran 1916] tarihinde taş baskı halinde Edebiyat Fakültesi öğrencisi Hamit Sadi Selen tarafından hazırlanıp derse devam eden öğrencilerinin istifadesine sunulmuştur. İkinci kısımda ise İlm-i Usûl-i Tarih başlıklı eserin transkripsiyonu takdîm edilmiştir.

In this study, it is aimed to present a map of history science with the definition of history, the classification of history and the aim of the history. The studies of history writing and the understanding of history are still new in our country which makes our study more popular. In addition to political history, the history of culture and thought have became an important research area. In our thesis, the meaning of the term history from past to day, the change in intellectual and cultural environment of the term is an important issue. In our literature most of the historiography studies are translations. Since the are not shaped in our own thought, the field of the historiography and historicâl methodology is still untouch. The basicpoint of ourstudy is historicâl methodology so we want to put forward new ideas about the issue. During the reorganization period of Darülfünûn'i Osmani, experts of the Orient and Turcology were invited from Germany and Hungary. One of the experts that came to Turkey was Prof. Johannes Heinrich. He was appointed as a professor at the Faculty of Letters on October, 27 1915 and he has managed the classof Usûl-i Tarih and Tarih-i Tatbikat. The notes of Usûl-i Tarih class has published by Hamid Sami, the student of the Faculty of Letters at the end of the academic year 1915-16. Transcription of the İlm-i Usul-i Tarih is presented in the second chapter of the study.