Application du processus analituque hierarchique (AHP) et de la programmation linearie (LP) aux processus de choix fournisseurs dans le secteur automotive

Abstract

ÖZET Günümüz endüstrisinde, ekonomiye doğrudan etki etmesi bakımından oldukça önemli hale gelen imalatçı seçim süreçlerini, daha nesnel ve metodik şekilde irdelemek ve işlemek, bu yüksek lisans tezinin ana temasım oluşturmaktadır. Son yıllarda ardarda, hem Türkiye'yi, hem dünyayı etkileyen ekonomik krizler, şirketlerin pazar paylan ve ekonomik durumlarım korumak ve bir anlamda varlıklarını devam ettirebilmek amacıyla maliyetlerini mümkün olduğunca azaltma zorunluluğunda bırakmıştır. Bugün, üst kademe yöneticilerinin koydukları yüksek hedeflere ulaşabilmek için şirketler, satmalma yapılanmalarına gittikçe daha fazla önem verir hale gelmişlerdir. Satmalma yapılanmaları her sektörde farklı olmakla beraber, temelde aynı prensipler dorultusunda çalışmaktadır. Bunlar; en iyi kalitedeki mal ve/veya hizmeti, en uygun fiyata, en kısa sürede temin edebilmektir. Bu kalite - maliyet - zaman üçgeninin elemanları arasındaki dengeyi kurabilmek, dengesiz bir ekonomik ortamda daha da zorlaşmaktadır. Her sektörde olduğu gibi, otomotiv sektörü de piyasadaki olumsuzluklardan kötü şekilde etkilenmektedir. Özellikle yabancı şirket ortaklıkları olan şirketler, Türk lirasının ?uro ve Dolar karşısında hızla değer kaybetmesine bağlı olarak, fiyatlarda ciddi problemler yaşamaktadırlar. Son derece rekabetçi olan bir ortamda bu fiyat problemlerine katlanabilmek için, şirketler ürünlerinin ve/veya hizmetlerinin maliyetlerini ciddi anlamda düşürmek zorunda kalmaktadır.Bir üretim sektöründe ürün maliyeti; hammadde maliyeti, üretim maliyetleri, finansaİ maliyetler gibi kalemler şeklinde özetlenebilir. Üretim ve finansaİ maliyetler belli bir düzeye kadar indirilebilir, çünkü verimli bir şirket zaten bir takım üretim sistemlerini ve filozofilerini benimsemiş ve bünyesine adapte etmiştir. Bu durumda maliyetlerin azaltılması, büyük oranda satoalma maiyetlerinin azaltılmasına bağlıdır. Satınalma departmanlarına yüklenen bu önemli görev, şirketlerin performanslarını ve dolayısıyla cirolarını doğrudan etkileyen bir unsurdur. Bu büyük sorumluluğun satınalma departmanına yüklenmesinin asıl önemli nedeni ise, buradaki kişilerin, pazarlık yaparak fiyat düşürme ve daha önemlisi imalatçıları seçme yetkisine sahip olmalarıdır. Bu nedenle, satınalma sorumluları ve satınalma yöneticileri, verdikleri kararların öneminin bilincinde olmalıdırlar. imalatçı seçimi bu kadar kritik bir öneme sahip olmasına rağmen, mevcut durumda çok fazla irdelenmeyen bir konudur. Bunun nedeni, müşteri şirketlerin, satın alacaktan ürün/hizmeti, tek kritere göre değerlendirmeleridir. Bu tek kriter, tahmin edilebileceği gibi gaftır ve imalatçı seçim sürecinde en önemli rolü oynar. Bu yüksek lisans tezinde, imalatçı seçiminde göz önünde bulundurulması gereken kriterlerin sadece fiyattan ibaret olmadığını göstermek için, otomotiv sektöründe üretici bir firma ile bir çalışma yapıldı. Bu çalışma, yan sanayiden satın alınacak bir X parçası için, imalatçı seçiminin analiz edilmesini ve belli başlı kriterler için simüle edilmesini içermektedir. İmalatçıları farklı kriterler doğrultusunda değerlendirmek ve birbirleriyle kıyaslamak için, pek çok metod arasından analitik hiyerarşik süreci (AHP), hedefe yönelik çözümü ve kolay kullanımı nedeniyle seçildi. Sekiz imalatçı arasından, müşteri firmanın şart koştuğu zorunluluklara uyan üç imalatçının ön seçimi yapıldı. Bu üç imalatçının değerlendirileceği kriterler ve bunların alt kriterleri belirlendi, yine müşteri firmanın satınalma departman çalışanları tarafından xııbelirlendi ve ağırlıklandınldı. Belirlenen kriterler ve alt kriterler aşağıdaki gibi özetlenebilir. > Maliyet > Kalite İşgücü maliyeti Hammadde maliyeti Kâr Operasyon maliyeti Genel giderler Finansal giderler Lojistik maliyeti PPM seviyesi Kalite sertifikalan > Teslim süresi > Yatırım miktarı > Kapasite Toplam çalışma saati Üretim kapasitesi Toplam çalışan sayısı Makine sayısı Ciro > Önceki başarılar xınHer alt kriter için, üç imalatçı, ikili kıyaslamalarla değerlendirildi. Bu değerlendirmeden elde edilen imalatçı puanlan, alt kriterlerin ana kriterler içindeki ağırlıklarıyla çarpılarak, söz konusu ana kriter için bir puan elde edildi. Müşteri şirketin satınaîma sorumlularının ve satmalma yöneticilerinin cevapladıkları anket sonuçlarına göre, her ana kriter ikili kıyaslamalarla birbirleriyle karşılaştırıldı ve ana hedef olan imalatçı seçimindeki etkileri sayısal hale getirildi. AHP sonuçlarına göre, kriterler ve önem dereceleri aşağıdaki gibidir. Belirlenen alt kriterler ve ana kriterler doğrultusunda yapılan ikili kıyaslamalara göre, AHP uygulamasının sonucunda, üç imalatçının öncelik sırası ve puanlan şöyle olmuştur: Eğer müşteri şirketin imalatçı seçiminde herhangi bir şartı ve imalatçılann bir takım limitleri olmasaydı, bu aşamada, en yüksek puana sahip olan imalatçıya, X parçasının tüm yıllık ihtiyacı atanır ve sorunun çözümüne ulaşılmış olunurdu. Ancak, gerçek hayatta biliyoruz ki ne müşteri şirketlerin şart koşmamaîan gerçekçidir, ne de imalatçılann üretim kapasiteleri sonsuzdur. İmalatçılan öncelik değerlerine göre xıvsıralanmasına yardım eden AHP, hangisine ne kadar miktar parça atanacağı konusunda bir fikir verebilir ancak kesin sonuca ulaştıramaz. Ancak söz konusu atama problemini, doğrusal tamsayılı programlama ile çözümlemek mümkündür. Bunun için, objektif fonksiyonunun katsayılarını, AHP'den elde edilen imalatçı puanlarının oluşturduğu bir doğrusal programlama modeli kuruldu. Modelin kısıtlan, müşteri firmanın şartlarına ve imalatçı limitlerine göre oluşturuldu. Buna göre m adet parça, n adet imalatçıdan satın alındığı takdirde, bunun müşteri firmaya kazandıracağı değeri maksimize eden söz konusu model aşağıdaki gibidir. Su kısıtlar altında : 8 B l J H> Kapasite kısıtı et V/e{l,2,.-./n) 2^ = Dj, ¥j e {1,2,...,*} -* Talep kısıtı 2-1 ±X& <Q,D, yje{lX..,m] ^ Kalite kısıtı 2 PyXy <{P2). D, yj e {1.2.....*} -> Yurtdışı fiyat kısıtı X^- > 0, Vi e { 1,2,...,*?} -> Negatif olmama kısıtı et Y/e{1.2....,w} Bu modelin, örneğin bir arabanin tüm parçalari için çözümü milyon mertebesinde kısıt getirmektedir. Çözümü kolaylaştırmak amacıyla, model tek parça ve üç imalatçı için düzenlendi. Söz konusu model için gerekli olan parametreler, gizlilik nedeniyle, imalatçı ve müşteri firma verilerinin simüle edilerek ulaşılmış değerlerinden temin edilmiştir. Buna göre final model aşağıdaki gibidir. XVmax (VAFF)= 0,252^ + 0,446xB + 0,302xc şu kısıtlar altında : xA < 89148 xB £95680 xc < 88320 xA + xB + xc < 100000 30 xA + 3xB + 10xc < 1000000 18,5 xA + 22,2 xB + 19 xc < 2010000 Xa ^0 XB >0 xc >0 Model LINDO programında kodlanarak çözüldü. Sonuca göre VAFF için maksimum ulaşılan değer, 35.150; imalatçılara atanacak miktarların optimal değerleri ise, B imalatçısına, 34.375 parça, ve C imalatçısına 65.625 parça olarak bulunmuştur. Bu sonuçlar üzerinden duyarlılık analizi yapılmış, hangi imalatçıların, hangi kısıtlara duyarlı olduğunun analizi yapılmıştır. AHP ve LP sonrasında elde edilen sonuç mevcut durumla karşılaştaldığı zaman, iki seçimin birbirinden farklı olduğu görüldü. Müşteri firmanın satın alma sorumlularının A imalatçısını seçmiş olduğu görüldü. Bunun nedeni şüphesiz A imalatçısının en düşük fiyatı teklif etmiş olmasıydı. Buradan da gerçek hayattaki imalatçı seçiminde sadece fiyat kriterinin göz önünde bulundurulduğu ispat edilmiş oldu. Kısa vadede iyi bir çözüm izlenimini veren bu yaklaşım, uzun vadede getirdiği kazançtan daha fazla ek maliyete sebep olacaktır. Dolayısıyla, uzun vadeli düşünen, ekonomik zorluklara rağmen kendine gelecekte sağlam hedefler koyan bir şirket, sadece fiyata bağlı imalatçı seçimi yapma hatasına düşmemelidir. Yukarıda bahsi geçen tüm kriterlerin değerlendirilmesiyle elde edilecek imalatçı seçimi, müşteri firma için şüphesiz, en iyi seçim olacaktır. XVI

RESUME Aujourd'hui, le monde commercial est devenu beaucoup plus competitif que 1' autrefois, â la suite de 1' augmentation du nombre des entreprises ainsi que la concurrence entre eux et la diminution de part de marche. Cet environnement competitif, s'avere des objectives de plus en plus ambitieux pour les usines. Vu la mauvaise situation de l'economie, la premiere solution c'est de diminuer les depenses pour exister encore. Cependant, les depenses d'une usine, ne sont pas tres flexible sauf que les items achetes de l'exterieur. Comme les depenses de production de 1'usine sont d'une façon a 1' autre optimise par les differents systemes ou philosophies de production, restent les depenses d' achats, a diminuer. Ceci attache une grande importance aux departements d' achats. Les departements d' achats, ont l'objective de diminuer les coûts des pieces et/ou les biens achetes aupres des fournisseurs bien qu'ils aient le 'pouvoir' de negocier et le mieux, de choisir les fournisseurs. Done vient la tâche importante de choixfournisseur rattache aux acheteurs et aux managers d' achat. Dans la litterature, plusieurs auteurs ont essaye de nombreuses methodes pour resoudre le probleme de choix fournisseurs. Une de ces techniques c'est l'AHP, qui est une approche populaire pour le choix fournisseur et a ete appliquee par un nombre de chercheurs et praticiens. C'est une technique puissante et flexible pour aider les gens a attribuer les priorites et prendre la meilleure decision quand les aspects qualitatif et quantitatif d'une decision doivent etre pris en consideration. II permet les managers de determiner les criteres de preferences, les evaluer quantitativement, et ensuite les agreger a travers divers criteres. C'est une technique relativement facile â comprendre et â appliquer.De ces raisons, l'utilisation de l'AHP pour pouvoir considerer ie plutot possible de criteres et comparer les fournisseurs au point de vue ces criteres, nous a parut plus logique. Nous avons applique l'AHP, au choix de fournisseur d'une piece X dans İe secteur automotive. Pour ce choix, nous avons 3 fournisseurs affectables parmi İe panel. Ils sont compares par paire au point de vue des criteres comme coût, qualite, delai, ete. et les sous-criteres de ceux-derniers. Les enqueues de ces comparaisons sont remplies par les acheteurs et les managers d' achats de Fentreprise client. L'AHP nous a servi de mettre en ordre par eroissance des priorites des fournisseurs, avec leurs pourcentages de priorites, i.e. les ratings. Pourtant, İe probleme ne se terminait pas ici. Les fournisseurs sont ranges en ordre mais il existe des contraintes, de capacity, de qualite, de prix. Pour pouvoir affeeter les fournisseurs choisis, il fallait formüler une programmation lineaire qui va nous donner les quantity â affeeter aux fournisseurs pre-seleetionnes, conformement aux contraintes exigees par fentreprise client. Le model lineaire est code et execute sur LINDO. Suivant les resultats de la logicielle, nous avons fait l'analyse de sensibilite pour voir de combien sont les resultats sensibles aux changements des contraintes. En conclusion, nous nous sommes rendu compte que le choix actuel etait different que le choix theorique resultant de l'AHP et de LINDO. Ceci est dû au fait qu'actuellement les acheteurs ne decident que selon le prix offert par les fournisseurs. Les autres criteres, que nous avons traite lors de notre application, ne sont pas pris en consideration. Le choix actuel peut procurer des profits â court terme, mais â long terme, ceci va emmener des surcoûts de qualite, de retard ou faute de livraison, beaucoup plus eleves que l'argent gagne par le mauvais choix du depart.