Türkiye`de devletin üniversitelere yaptığı harcamaların neoliberal eğitim politikaları bağlamında çözümlenmesi

Abstract

ÖZET TÜRKİYE'DE DEVLETİN ÜNİVERSİTELERE YAPTIĞI HARCAMALARIN NEOLİBERAL EĞİTİM POLİTİKALARI BAĞLAMINDA ÇÖZÜMLENMESİ Nazenin, Ümit Yüksek Lisans, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Ekonomisi ve Planlaması Programı Tez Danışmanı: Prof. Dr. L.lşıl Ünal Ağustos 2002, 174 sayfa Türkiye'de devletin üniversitelere yaptığı harcamaları neoliberal eğitim politikaları bağlamında çözümlemek bu araştırmanın genel amacını oluşturmaktadır. Bu genel amaç doğrultusunda 1985-2001 yılları arasında üniversitelere yapılan kamu harcamalarının ne düzeyde gerçekleştiği belirlenmiş; harcamaların, öğrenci katkı paylarının, öğrenci, öğretim üyesi ve öğretim elemanı sayılarının zamansal gelişimleri incelenmiş; öğrenci başına düşen ortalama birim cari harcamalar bulunmuş; neoliberal eğitim politikaları bağlamında çözümlemesi yapılmıştır. Böylece, bu çalışmayla devletin üniversitelere yaptığı harcamalar farklı açılardan ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Bu araştırmada harcamalara, öğrenci katkı paylarına, öğrenci, öğretim üyesi ve öğretim elemanı sayılarına ilişkin veriler yazılı belge ve dokümanlardan toplanmış; verilerin zamansal gelişimleri yarı logaritmik kalıp kullanılarak hesaplanmış ve oluşturulan tablolar üzerinden çözümlemeler yapılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular devlet üniversitelerinde öğrenci, öğretim üyesi ve öğretim elemanı sayılarının düzenli bir gelişim içinde olduğunu, bu oranların ve üniversitelerin büyük şehirlerde yaygınlaştığını göstermektedir. Devletin üniversitelere yaptığı harcamaların düzensiz bir gelişim gösterdiği, devlet üniversitelerine bütçeden ayrılan kaynakların VIazaldığı, eğitimde uygulanan politikaların `kullanan öder` ilkesinin sonucu olarak öğrencilerden alınan katkı paylarının arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Devlet üniversitelerine yapılan harcamaların kısılması ve vakıf üniversitelerine yönelik desteklerin artırılması aynı dönemde gerçekleşen uygulamalar olmuştur. Sonuç olarak, uygulanan eğitim politikaları Türkiye'de üniversite eğitiminin arz ve talebini olumsuz yönde etkilemiş, devlet üniversitelerinde kamu finansmanı azaltmış, giderek artan oranlarda özel fon kullanımını yaygınlaştırmış, eğitimi toplumdaki eşitsizlikleri yeniden üreten bir yapıya dönüştürmüş ve bir meta gibi tanımlayarak piyasa sürecine bağlamıştır. VII

ABSTRACT Analysis of expenditures which state provide for universities neo-liberal educational policies context, in Turkey The main purpose the research is to analysis of expenditure of state for higher education in Turkey in the new-liberal context. To reach the research's aim following studies were administered;. The level of public expenditure for higher education in 1985- 2001 period were define;. Time series of expenditures, the amount of student fees, the number of students, faculty members and teaching staff were analysed and. Avarage general, current unit expenditures for per-student were calculated. The findings mentioned were analyzed in new-liberal context. In the research data on expenditure, student fees, the numbers of students, faculty members and teaching staff were gathered from written documents. The time series of data were calculated by using semi- logarithmic formulation and analysis were realized through created tables. The findings reached by research shows;. The numbers of students, faculty members and teaching staff have increased properly,. These rates and numbers of universities have been intensified in big cities of Turkey,. The public expenditures for universities have been developed non-properly,. The public expenditures for universities have decreased,. Fees which students pay for their education have increased, VIII. Decreasing of public expenditure for state universities and increasing of financial support for universities of foundations became implications which arise at the same period. Main conclusions of the research followings;. Educational policies administered in Turkey affected demand and supply of education at the university level negatively,. Finance provided by state decreased,. Using private funds increased and became more common.. Education have been transformed into a structure which re-produce the inequalities exist in society,. Education have had depended to business market by defining it as a `commercial good and service`. However, university education should be accept as a public service provided by state to all in society equally and widely in context of `right for education` IX