Türkiye`de öğretmen okullarında meslek dersi kitaplarının pedagojik açıdan değerlendirilmesi (1848-1918)

Abstract

IX ÖZET Öğretmen yetiştirme konusu eğitim tarihimizin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Tanzimat dönemi ile birlikte yeni açılmaya başlanan okullara öğretmen yetiştirmek amacıyla geleneksel eğitim sistemi içersinde görülmeyen müstakil öğretmen yetiştiren okullar açılmıştır. Bu okulların açılması ile Osmanlı İmparatorluğu'nda medrese dışında bilimsel ve sistemli olarak öğretmen yetiştirme düşüncesinin yanı sıra yeni öğretim yöntemlerinin geliştirilip bunların bu okullarda yetiştirilecek öğretmenler tarafından tüm yurda yaygınlaştırılması kaygısı ortaya çıkmıştır. Bu tür düşünce kaygıları öğretmen okullarının ders programlarına `öğretmen meslek derslerinin` girmesine neden olmuştur. İşte bu çalışmanın amacı, 1848-1918 yılları arasında öğretmen okullarında okutulan meslek dersi kitaplarının değerlendirilmesi konusudur. Bu meslek dersleri, içersinde yaşanılan devrin pedagojik formasyon anlayışı gereğince farklı zamanlarda farklı isimler ile anılmış ve bu dersler genellikle o dersleri okutan hocaların kendilerinin yazdıkları veya tercüme yoluyla derledikleri kitaplar vasıtasıyla okutulmuştur. Meslek derslerinin adlarının farklı zamanlarda farklı isimler ile açıklanmaya çalışılmasında içersinde yaşanılan devrin pedagojik formasyon anlayışının etkili olduğu göz ardı edilmemelidir. İlk zamanlarda öğretmen okullarında okutulan meslek derslerinin müfredat programları incelendiğinde bu derslerin genelde `ahlâklı ve dindar ve itaatkar insan` yetiştirmeyi kendisine amaç edindiği kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Zamanla Batı pedagojisi ile artan etkileşimin neticesinde meslek derslerinin amacının çocukların bedensel, zihinsel ve ahlaksal açıdan uyumlu bir bütünlük içersinde eğitilmesi yönünde geliştiği de yakınen görülecektir. Bu tür bir anlayış, öğretmen meslek derslerinde okutulan meslek dersi kitaplarına da yansımıştır. İlk dönemlerde yazılan kitapların büyük bir çoğunluğunun bir dersin `nasıl` ve `ne şekilde` öğretileceğini ele alan eserler olduğu görülecektir. Zamanla `Özel ve Genel Öğretim Yöntemleri` ile ilgili eserlerin yanı sıra `Pedagoji` eserlerinin de telif ya da tercüme edilmeye başlandığı da dikkatlerden kaçmayacaktır. Bu kitapların içeriğinde öğretmenlik mesleği ile ilgili, öğretim yöntemleri, eğitim ilkeleri, hatta eğitim yönetimi ve rehberlik gibi daha sonraları her biri ayrı bir ders haline getirilenX konulara rastlanacaktır. Yine, başta özel öğretim yöntemleri olmak üzere eğitim bilimleri, eğitim yönetimi ve rehberliğe ilişkin bilgilerin yanı sıra disiplin, eğitim-öğretim faaliyetlerinde çeşitli öğretim araç-gereçlerinden faydalanılmasının gerekliliği gibi konulara da yer verildiği görülmüştür. Eserlerin bu halleri ile okutuldukları dönemde bir öğretmen için gerekli olan meslek derslerini ve konularını ortaya koydukları da söylenebilir.

XI ABSTRACT Teacher training has been one of the important issues in the history of the national education. From the beginning of the Tanzimat, there appeared a new institute of education for teacher training. The new institutes were independent of medrese education and they were responsible for the development and application of scientific and systematic method in teacher training. These institutes of education included pedagogical courses in their programs. In the present thesis we investigate the issue of the evaluation of the teacher-training books that are used in such institutes between 1848- 1918. The pedagogical courses in the institutes have different titles in accordance with the education mentality of the period. The books are either translated or written by the lecturer. When we analyze the syllabuses of the first teacher training schools, we see that the syllabuses were aimed to educate ` virtuous, pious, and obedient` students. As a result of the interaction between Western pedagogy, not only the moral and intellectual education but also the physiological education of the students was the targets of education. The books of this period were the manuals on how to teach courses in classroom. The chapters of these books - those chapters are now the titles of different courses- consisted of teaching methods, principles of education, administration in education. Besides those subjects, discipline of the students and using materials that help teaching were also the other chapters of those books.