Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 5-6 yaş çocukların bilişsel üslupları ile oyun davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, okulöncesi kuruma devam eden 5-6 yaş çocuklarının bilişsel üslupları ile, bilişsel ve toplumsal oyun sınıflamasına göre, gözlemlenen oyunları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Oyun, çocuk için sadece eğlenceli değil, aynı zamanda onun duygusal, toplumsal ve bilişsel gelişimi için gerekli olan etmenlerden biri olarak görülmektedir. Çocukların sahip oldukları bilişsel üslup, onların toplumsal ilişkileri ve özellikle de zamanlarının büyük bir kısmını geçirdikleri oyun konusunda bize bilgi sağlamaktadır. Bu araştırma, okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 5-6 yaş grubu çocukların bilişsel üslupları ve oyun davranışları arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik, betimsel bir araştırmadır. Araştırmada yer alan değişkenler; bilişsel üslup (alana bağımlı / alandan bağımsız), oyun kategorileri (fiziksel, küp oyunu, manipülatif ve dramatik) ve çocukların her bir oyun kategorisinde gösterdikleri oyun içindeki davranışları (iletişim becerisi, ve liderlik) ve toplumsal oyundur. Araştırmada bilişsel üslup ölçeği, Çocuklar için Gizlenmiş Şekiller Testi (Children Embeded Figures Test), puanları ile Oyun Gözlem Formuna (Play Rating Scale) göre belirlenen; oyun oynama düzeyleri, iletişim becerileri ve liderlik davranışları arasındaki ilişkinin irdelenmesinin yanı sıra, toplumsal oyun kategorileri ile sözü edilen değişkenler arasındaki ilişki de incelenmiştir. Bu anlamda araştırma, ilişkisel tarama modeli niteliğindedir. Gözlemlerin güvenilir olması amacıyla, gözlemler iki gözlemci tarafından yapılmıştır. Her bir formdaki oyun türleri karşılaştırılarak gözlemin güvenirliliği sağlanmıştır. Gözlemciler arası tutarlılık Pearson-Momentler çarpımı yoluyla r=0.873 düzeyine tutarlı bulunmuştur. İki gözlemci arasında tutarlılığın yüksek olması nedeniyle gözlemciler arası ortalama alınarak analiz bunun üzerinde yapılmıştır. Gözlemler gözlem yapılan anaokullarının serbest oyun zamanlarında, sabahları ve akşam üstleri oyun odalarında yapılmıştır. Uygulamanınyapıldığı üç anaokulunda bulunan oyun materyallerinin gözlem formunda istenen materyallerle benzer özelliklerde olmasına dikkat edilmiştir. Çalışmanın evreni Ankara'da bulunan okulöncesi kurumları tarafından oluşturulmaktadır, örneklem ise evrenin içinden belirlenen üç anaokuluna kayıtlı 5-6 yaşlarındaki 30 çocuktan oluşmaktadır Araştırma için seçilen anaokullarında, 5-6 yaş gruplarından 19'u kız, 11'i erkek toplam 30 çocuk, seçkisiz atama yolu ile belirlenmiştir. Çocukların ortalama yaşları, 5 yaş 7 aylık olarak saptanmıştır, örneklem grubunda yer alan her bir çocuk, anaokulundaki serbest oyun saatlerinde günde 10 dakika olmak üzere, 5 gün boyunca gözlemlenmiştir. Araştırma sorularını yanıtlamak ve ihtiyaç duyulan verileri toplamak amacıyla, a) çocukların bilişsel üsluplarını ölçmek için `Çocuklar için Gizlenmiş Şekiller Testi` (Karp ve Konstand,1971), b) oyun davranışlarını gözlemlemek için de `Oyun Gözlem Formu` (Saracho,1984) kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programında çözümlenmiştir. Çocukların bilişsel üslup puanları ile oyun oynama sıklığı, iletişim becerisi düzeyi, liderlik özelliği arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla Pearson korelasyon katsayısı (r) kullanılmıştır. Bilişsel üslup ölçeği puanları ve puanların ortalama ve standart sapma değerleri temel alınarak çocuklar, alana bağımlı ve alandan bağımsız olarak iki kategoriye atanmıştır. Alana bağımlı ve alandan bağımsız çocukların oyun oynama sıklıkları, iletişim becerileri ve liderlik özelliklerinin anlamlı farklılık gösterip gösteremediğini test etmek için Mann Whitney U- testi kullanılmıştır. Çocuklarca tercih edilen toplumsal oyun türüne göre bilişsel üslup puanlarının anlamlı farklılık gösterip göstermediği Kruskal Wallis H-testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada, gruplar arası farkın ya da değişkenler arasındaki ilişkinin testinde a=0.05 anlamlılık düzeyi temel alınmıştır. Bu araştırmadan elde edilen bulgular, oyun seçiminde bilişsel üslubun belirleyici bir etkisi olmadığını göstermiştir. Ancak ömeklemi oluşturan çocukların yaş düzeylerinin, oynadıkları oyun türünü etkilediği gözlenmiştir: 5-6 yaş döneminde yer alan çocukların en çok tercih ettikleri oyun türü, dramatik oyun olarak belirlenmiştir. Dramatik oyun sınıflamasında yer alan çocukların bilişsel üsluplarının diğer oyun gruplarında yer alan çocuklaragöre, göreli olarak, daha belirgin olduğu saptanmıştır. Ele alınan oyun sınıflamaları ( fiziksel, küp, manipülatif ve dramatik oyun) ile toplumsal oyun kategorileri arasında da anlamlı bir ilişki bulunmamasına rağmen, ortalama puanlara bakıldığı zaman dramatik oyunun ortalamasının özellikle işbirlikçi oyunda diğer oyun türlerine göre daha yüksek bir değerde olması, göreli olarak, dramatik oyun oynayan çocukların işbirlikçi oyun oynama eğiliminde oldukları sonucunu doğurmaktadır. Elde edilen bulgular genel olarak incelendiğinde, çocukların bilişsel üslupları ile oyun kategorileri ve oyun davranışları arasında bir ilişkinin olmadığı görülmektedir. Gelecekte yapılacak olan çalışmalar oyun kategorileri ile bilişsel gelişim arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik olabillir.

SUMMARY The purpose of the research is to investigate the relationship between cognitive style and observed cognitive and social behaviour of 5-6 years old children. Play is not only playful for children it is also one of the most important factors of emotional, social and cognitive development. Cognitive style of children provides insight about social relationships and their play behaviour which is very important part of their live as well. This research is a descriptive study on investigate the relationship between cognitive style and play behaviour of 5-6 years kindergarten children. The variables in the research are cognitive style (Field dependent/ independent), play categories (physical, blocks, manipulative and dramatic) play behaviours in each play category (communication ability and leadership) and social play. In this research for cognitive style `Children's Embedded Figures Test` has been used. `Play Rating Scale` has been developed in order to be able to observe children's play behaviour. In order to provide reliability children were observe by two independent observers. Two observes provided r:0.87 coherence between independent observes which is an indicator of reliability. In the analysis, means of two observations have been used. Observation were made in three private kindergartens in Ankara, Turkey. In a daily schedule, free play time in the workshop and late afternoon children were observed. Three kindergartens were similar to each other in respect to social and educational backgrounds. The sample were 30 children who were 5-6 years of age, 19 girls, 11 boys. The mean age of the group was 5 years 7 months. 30 children in the sample were defined randomly in the kindergartens. Data were entered and analysed by SPSS package programme. Pearson correlation's were (r) used to investigate the relationship between cognitive style of children and frequency of play ; level of communication ability and leadership characters. Children were grouped10 on field dependent/independent based on each scores of and standard deviance values `Children's Embedded Figures Test`. In order to see the difference between field dependent / independent cognitive styles children in term of their frequencies of play; level of communication ability and leadership characters Mann Whitney U test has been used. Moreover, to see the difference between dependent / independent children in term of social play Kruskal Wallis H test has been used. 0.05 level of significance has been adopted for differences. No significant differences were found between field dependent/independent children in the measures of frequencies of play, level of communication ability and leadership characters, children in the study were 5-6 years old who mostly engage dramatic play due to their developmental characteristic. Result in general seem to yield no significant relationship between children's cognitive style and play frequency and play behaviour. Further research seem to be necessary to investigate possible relationships between cognitive development and play.