İlköğretim müfettişlerinin iş doyumu ve örgütsel bağlılıkları

Abstract

ÖZET İLKÖĞRETİM MÜFETTİŞLERİNİN İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIKLARI TOK, N. Türkay Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Ali Balcı Haziran 2004, 241 +x sayfa İlköğretim müfettişlerinin iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerinin incelendiği bu araştırmada; ilköğretim müfettişlerinin iş doyumu faktörlerinden iş ve niteliği, ödentiler, yönetim ve değerlendirme, gelişme ve yükselme olanakları, örgütsel ortam faktörlerine ilişkin görüşleri ile örgütsel bağlılık faktörlerinden duygusal bağlılık ve devam bağlılığı faktörlerine ilişkin tutumlarının cinsiyet, kıdem, yaş ve öğrenim durumuna göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği; iş doyumu faktörleri ile örgütsel bağlılık faktörleri arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı bulunmaya çalışılmıştır. Bu araştırmanın amacı, ilköğretim müfettişlerinin işten ayrılma, performans düşüklüğü ve devamsızlık gibi iş davranışlarına neden olan iş doyumu ve örgütsel bağlılık tutumlarını inceleyerek, bu iki tutumun nedenlerine ve sonuçlarına ışık tutmak ve insan kaynakları yönetimi ve gelişimine katkıda bulunmaktır. Araştırmanın evrenini, 2002-2003 eğitim öğretim yılında 81 ilde görev yapan 2882 ilköğretim müfettişi oluşturmuş, bu illerin içinden yansız olarak seçilen 14 ilde görev yapan 329 ilköğretim müfettişi araştırmanın örneklemine alınmıştır. Veri toplama aracı olarak; katılımcıların iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerini saptamak üzere, iki alt ölçekten oluşan bir ölçme aracı geliştirilmiştir. İki alt ölçekten İş Doyumu Ölçeği'nde 35; Örgütsel Bağlılık Ölçeği'nde ise 12 madde olmak üzere, toplam 47 madde katılımcılara yöneltilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde, SPSS paket programından yararlanılmıştır. İlköğretim müfettişlerinin iş doyumuna ve örgütsel bağlılığa ilişkin görüşlerini VIsaptamak amacıyla iş doyumunun her bir boyutu ile örgütsel bağlılığın her bir boyutu tek tek maddeler halinde ele alınmış ve iş doyumuna yönelik durumları ifade eden madde ortalama puanları ve faktör ortalamalarına yer verilmiştir. Daha sonra katılımcıların kişisel özelliklerine göre görüşlerinin.05 düzeyinde farklılaşıp farklılaşmadığını saptamak amacıyla tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış, farkın hangi gruptan kaynaklandığını belirlemek için Scheffe-F testinden yararlanılmıştır, ilköğretim müfettişlerinin iş doyumu faktörleri ile örgütsel bağlılık faktörleri arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı, basit korelasyon tekniği ile (Pearson r'si) sınanmıştır. Veri analizi sonucu, aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır: ilköğretim müfettişlerinin işlerinden sağladıkları doyum düzeylerine genel olarak bakıldığında, katılımcıların `iş ve niteliği` (X=3A9) ve `örgütsel ortam` (X-2.Q5) etkenlerinden `biraz/orta` düzeyde, `ödentiler` (X1.95), `gelişme ve yükselme olanakları` (x=2.21) ve `yönetim ve değerlendirme` (X=2.59) etkenlerinden `çok az` düzeyde doyum sağladıkları ortaya çıkmıştır. Bir başka deyişle, müfettişlerin işinden yeterince doyum sağlamadıkları saptanmıştır. Araştırmaya katılanların en fazla doyum sağladığı etkenin `iş ve niteliği` etkeninin olduğu, en az doyum sağladığı etkenlerin ise, öncelikle `ödentiler` daha sonra `gelişme ve yükselme olanakları` olduğu görülmektedir. Müfettişler, örgütsel bağlılık faktörlerinden `devam bağlılığı` faktörüne (X=2.61) `biraz`; `duygusal bağlılık` faktörüne (X -3.7A) ise `büyük` ölçüde katıldıklarını belirtmişlerdir. iş doyumu faktörlerinden `iş ve niteliği` ile hem `duygusal bağlılık` (r=.457, P<01) hem de `devam bağlılığı` (r=.228, P<01) arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu; `ödentiler` ile `devam bağlılığı` arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu (r=.218, P<.01); ancak, `duygusal bağlılık` ile anlamlı bir ilişkinin olmadığı (r= -.045, P<.01); `yönetim ve değerlendirme` faktörü ile hem `duygusal bağlılık` (r=.260, P<01) hem de `devam bağlılığı` (r=.304, P<01); arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu; `gelişme ve yükselme olanakları` ile hem `duygusal bağlılık` (r=.158, P<01) hem de `devam bağlılığı` (r=.345, P<01) arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu; `örgütsel ortam` ile hem `duygusal bağlılık` (r=.244, P<01) hem de `devam bağlılığı` (r=.344, P<01) arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu gözlenmiştir. vıı

ABSTRACT JOB SATISFACTION AND ORGANIZATIONAL COMMITMENT LEVEL OF ELEMANTARY SUPERVISORS TOK, N. Türkay Ph.d. Thesis, Department of Educational Science Supervisor: Prof. Dr. Ali Balcı June 2004, 241 +x Pages This research is concerning the level of job satisfaction and organizational commitment of elemantary supervisors; Elemantary supervisor attitudes on factor of job satisfaction (work and contents, salary, administration and evalution, development and advancement oppurtunites, organizational environment) and on factors of organizational commitment (affective commitment and continuance commitment) in terms of sex, tenure, age and educational level were examined whether there is a significant difference. The aim of this study is to enlightment of causes and results of attitudes towards job satisfaction and organizational commitment which causes the turnover, performance deficiency and absenteeism of elemantary supervisors. The population of the study is 2882 elemantary supervisors who are studying at 81 different cities in Turkey. The sample of the study which is 329 elemantary supervisors from 14 cities is randomly selected from the population. in order to determine the participants job satisfaction level and organizational commitment level, a questionnaire containing two parts was developed. The first part about job satisfaction has 35 items while the second part considering organizational commitment has 12 items. The questionnaire has totally 47 items. SPSS packet program was used to anallyze the data. For determining the attitudes of elemantary supervisors about job satisfaction and organizational commitment, all aspects of the questionnaire were considered V1I1item by item. As a result, mean scores of items in a factor, and means of factors are calculated. In order to determine whether participants' attitudes are change at 0.05 level one way ANOVA has been run. To understand the reason of the variation, Scheffe-F has been run, and in order to determine if there is significiant relationship between the factors of job satisfaction and organizational commitment bivariate correlation (Pearson-r) has been run. As a result of the data analysis, these are concluded: In considering the job satisfaction of elemantary supervisors in general, the participants have medium level job satisfaction in the aspects of work and contents (Jf =3.19) and organizational environment (^r=2.85), and they have little level job satisfaction from salary (^1.95), development and advancement oppurtunites (if =2.21) and administration and evalution (X=2.59). In other words, elemantary supervisors have not had enough job satisfaction. Although work and contents is the aspect in which the participants have the most job satisfaction. The salary and development and advancement oppurtunites are considered as the participants have least job satisfaction. Elemantary supervisors are little agree with continuance commitment (X =2.61) which is the aspect of organizational commitment however they are mostly agree with affective commitment ( X =3.74). There is significiant relationship between work and contents and affective commitment (r=.457, P<01), and a continuance commitment (r=.228, P<.01), and also there is significiant relationship between salary and continuance commitment (r=.218, P<.01). However, there is no significiant relationship between salary and affective commitment (r= -.045, P<01 ). Both affective commitment (r=.260, P<01) and continuance commitment (r=.304, P<01) have significiantly related with administration and evalution. Both affective commitment (r=.158, P<01) and continuance commitment (r=.345, P<01) have significiantly related with development and advancement oppurtunites. Finally, both affective commitment (r=.244, P<01) and continuance commitment (r=.344, P<01) have significiantly related with organizational environment.