Öğretmenlerin toplumsal/mesleki kimliklerine ve rollerine ilişkin değerlendirmeleri : Sosyal bilgiler öğretmenleri üzerinde yapılmış bir araştırma

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin, kendi toplumsal/mesleki kimliklerini ve rollerini, kendi deneyimleri, tanımları, kavramsallaştırmaları ve anlatıları bağlamında ele almak ve toplumbilimsel bir çerçeve içinde yorumlamaktır. Kavramsal ve kuramsal olarak Yorumcu, Feminist ve Eleştirel/Radikal pedagojilere yaslanan bu çalışmada, öğretmenlerin toplumsal/mesleki kimlik ve rol tanımları, cinsiyet, kıdem (meslekte geçirilen yıl), görev yapılan okulun statüsü (resmi/özel) gibi, çözümlemede fark yaratacağı ve çeşitlilik sunacağı düşünülen konular bağlamında incelenmiştir. Bu araştırmaya, Ankara ili merkez ilçelerindeki (devlet ve özel) okullarda sosyal bilgiler öğretmeni olarak görev yapan (5 kadın ve 4 erkek) toplam 9 öğretmen katılmıştır. Bu çalışmada, `yarı-yapılandırılmış görüşme` yaklaşımı benimsenmiştir. Bir görüşme kılavuzu yardımı ile yapılan görüşmeler ses kayıt cihazı ile kaydedilmiş ve görüşme kayıtlan yazıya aktarıldıktan sonra, anlatılar, araştırmanın amaçlan bağlamında oluşturulan kategoriler çerçevesinde çözümlenmiştir. Bu araştırmada, `betimsel çözümleme` tekniği uygulanmış, görüşme metinleri, araştırmacı tarafından okunarak, tema başlıklan oluşturulmuştur ve görüşmeler bu tema başlıkları çerçevesinde düzenlenerek çözümlenmiştir. Araştırmanın bulguları, araştırma grubunda yer alan öznelerin, öğretmenlik mesleğine bakış açılarına, öğretmenlerin meslek rollerini gerçekleştirme biçimlerine, öğretmenlerin öğrencilerle kurdukları ilişki ve etkileşim biçimlerine ve öğretmenlerin meslek içinde yaşadıkları sorunlar ve açılım noktalarına ilişkin bulgular bağlamında dört ana başlık altında değerlendirilmiştir. Araştırma grubunda yer alan öğretmenlerin anlatılan göstermektedir ki, öğretmenlik mesleği ancak mesleğin içine girdikten sonra informal yollarla öğrenilmektedir. Öğretmenler mesleğe ilişkin formal eğitimlerini genel olarak yetersiz ve işlevsiz olduğunudüşünmekte ve bunun nedenini, aldıkları eğitimin içeriğinin fazla kuramsal olmasına bağlamaktadırlar, öğretmenler, yaşadıkları sorunlara karşın, bir takım mikro direnme noktalan da geliştirmiş gibi görünmektedirler. n

ABSTRACT The purpose of this study is to consider social/ professional identities and roles of social studies teachers in the context of their own experiences, definitions, conceptualizations and narratives in a sociological framework. In the study, that is supported by Interpretative, Feminist and Critical/Radical Pedagogies conceptually and theoretically, social/professional identities and role definitions of teachers investigated in the context of gender, seniority and the status of the school within the teachers were employed (public /private), which could be make a difference in such an analysis. A total sample of 9 social studies teachers (5 female and 4 male) was involved and mis sample was made up of teachers from public and private schools in Ankara. Semi-structured interviews were recorded by audio tape and the data which collected by transcription of those records were analyzed by categories that formed in the direction of the research goals. The data were evaluated and interpreted by descriptive analysis methods. The researcher constituted some particular theme titles and analyzed the texts of narratives in this frame. The research findings were evaluated under four main subject titles which were related with the teachers' point of view on teaching profession, the forms of fulfillment of their professional roles, the manner of relationship and interaction with their students and finally the problems concerning with their profession and their resistance strategies. The narratives of teachers reveal mat teaching profession is learned by informal ways after going into the profession. According to the teachers in the research group, their vocational education is insufficient and nonfunctional because of its over-theoretical content Although mere are some problems, teachers seem to built up some particular micro strategies of resistance. 111