Türkiye`de biyolojik evrim eğitiminin sosyoloji bir değerlendirmesi

Abstract

ÖZET TÜRKİYE'DE BİYOLOJİK EVRİM EĞİTİMİNİN SOSYOLOJİK BİR DEĞERLENDİRMESİ Öztürkler, R. Nazlı Yüksek Lisans, Eğitim Bilimleri Ana bilimdalı Eğitimin Sosyal ve Tarihi Temelleri Programı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mine Tan ve Prof. Dr. Aykut Kence Temmuz 2005, 264 sayfa Biyolojik evrim kuramı ortaya atıldığı günden bugüne, çeşitli ülkelerde bir toplumsal tartışma konusu olagelmiştir. Bu tartışmanın temeli, kuramın kutsal kitaplarla çelişen yönlerine dayanmaktadır. Eğitim, evrim kuramı tartışmalarının yoğunlaştığı alanlardan birisidir. Genel olarak bilim insanları, kuramın fen eğitiminin merkezinde durması gerektiğini, yaratılışçılar ise toplumun manevi değerlerini sarstığı gerekçesi ile müfredattan çıkarılmasını veya yaratılış görüşü ile birlikte okutulmasını savunmaktadır. Eğitim alanı, evrim kuramı eğitimi dışında da toplumda farklı amaçlar etrafında birleşmiş grupların sürekli mücadelesine sahne olmaktadır. Eğitimin içeriği bu mücadele ile belirlenmekte ve aynı zamanda mücadelenin taraflarını etkilemektedir. Ancak, toplumda çeşitli alanlarda olduğu gibi, eğitim alanında da daha fazla söz sahibi olabilmenin asli aracı iktidar olmaktır. Bu çalışmada, Türkiye'de cumhuriyetin kuruluşundan bugüne çeşitli koşullar altında değişen iktidarlarla ideolojilerin eğitime yüklediği görevler, evrim kuramı tartışmaları ve eğitimi ile bağlantılı olarak sunulmaya çalışılmıştır. İktidarların evrim kuramı eğitimine yaklaşımlarını ortaya koymak için 1930'lardan beri kullanılmış olan biyoloji, fen bilgisi programlan ve ders kitapları incelenmiştir. Ayrıca, Türkiye'de evrim eğitiminin bugünkü durumunu ortaya koya-bilmek için Ankara'da görev yapan 147 biyoloji-fen bilgisi öğretmeninin ve yine Ankara'da 257 ortaöğretim 1. sınıf öğrencisinin görüşlerine başvurulmuştur. Çalışmanın sonuçları eğitimin içeriğinin, iktidarın ideolojisi olarak egemen ideoloji ile genellikle uyumlu olduğunu ortaya çıkarmıştır. Ancak, egemen ideolojinin eğitim yoluyla topluma yan sıması esnasında çeşitli elemeler ve gecikmeler de olmakta ve kimi koşullarda egemen ideoloji tekil öğretmenler, öğretmen örgütleri veya ders kitabı yazarlarınca tamamen dışlanabilmekte, aktarılması engellenebilmektedir. 111

ABSTRACT A SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE TEACHING OF BIOLOGICAL EVOLUTION IN TURKEY Öztürkler, R. Nazlı MS, Educational Sciences Graduate Program Program on the Social and Historical Basis of Education Thesis Advisors: Prof. Dr. Mine Tan and Prof. Dr. Aykut Kence July 2005, 264 pages The theory of biological evolution has been the subject of social discussion in various countries since its first proposal. The debate has mainly stemmed from the contradictions between evolutionary theory and holy books. Education is one of the main areas of debate; while most scientists argue for a central role of evolution in science education, the creationist camp demands either evolution to be excluded from curricula or `Creation` be taught alongside. As a social field, education hosts continuous struggles -beside evolution- between social groups with different goals, which determine the content of education and are influenced by it. However, the most effective instument in shaping the field of education -as many other social fields- is political power. In this study, the roles attributed to education by different regimes and ideologies throughout the history of the Turkish Republic are presented in relation to the debate on evolutionary theory and its teaching in schools. In order to reveal governments' approaches towards teaching of evolution, biology and natural sciences curricula and textbooks used since the foundation of the Republic were examined. Additionally, 147 biology and natural sciences teachers and 257 first year high school students from Ankara have been surveyed to determine the current state of evolution teaching in schools. The results indicate that educational content usually complies with the dominant ideology as the ideology of the current political power. Despite this fact, the social moulding realised by the dominant ideology through education is prone to various selections and delays, it may even be rejected or totally barred through the activities of teachers' organisations, textbook writers and individual teachers. IV