Avrupa Birliği`ne giriş sürecinde Türkiye`de eğitimin planlanması

Abstract

ÖZET Önümüzdeki yıllarda Türkiye'de eğitim nasıl olacak ya da nasıl olmalı? Bu sorunun yanıtını, AB ile üyelik sürecinde yaşanan değişimleri gözönünde bulundurmadan vermek eksik olacaktır. Nitekim günümüzde her açıdan köklü değişimler yaşanmaktadır ve eğitimin nitel ve nicel düzeyini etkilemektedir. Ciddi eğitim sorunlarıyla karşı karşıya olan Türkiye'nin eğitim ve insangücü alanındaki düzeyi, hedefleri ve bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için yapılması gerekenler, AB ile üyelik sürecinde daha da önem kazanmaktadır. Bu araştırma, hızlı ve çok boyutlu bir değişim sürecinde çok büyük kitleleri eğitmek durumunda olan Türkiye eğitiminin, kendine temel bir politika belgesi ile kararlı bir yön, hedef ve strateji belirleme gereksiniminden doğmuştur. Tarama modeliyle yapılan araştırmada aşağıdaki konular tarihsel bir süreçte incelenmiştir: AB ülkeleri ve Türkiye'nin; - Eğitim ilkeleri ve anlayışları, - Nüfusu ve eğitim durumu, - işgücü ve eğitim durumu, - Eğitim finansmanı ve harcamaları. Bu inceleme sonuçları ile Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı hedefleri esas alınarak, Türkiye için 2005-2020 dönemini kapsayan kestirmeler yapılmıştır. Kestirmelerde 2020 yılına kadar Türkiye'de nüfusun, eğitim çağı nüfusunun, okullaşma oranlarının, öğrenci- öğretmen-derslik sayılarının ve bütçe gereksiniminin gelişimi esas alınmıştır. Kestirmeler iki seçenekli hazırlanmıştır. Bilinci seçenek, Türkiye'de geçen dönemdeki (1990-2001) gelişimin, gelecek dönemde de (2005-2020) aynen süreceği varsayımına dayanmaktadır, ikinci seçenek ise, AB eğitim düzeyine ulaşabilmek için, geçen dönemden daha hızlı bir gelişim olacağı varsayımına dayanmaktadır. Bu araştırmada ulaşılan sonuçlar kısaca şöyledir. Eğitim alanında AB'nin temel yaklaşımı; yöntem, içerik ve yapı bakımından `tek tip eğitim` yerine, üye ülkelerin ulusal özelliklerine göre biçimlenen eğitim politikalarının karşılıklı görüş alış- verişleriyle uyumlaştırılmasıdır. AB eğitim hedefleri, AB'nin 2010 yılında dünyanın rekabet gücü en yüksek bilgi ekonomisi olma hedefine paralel olarak belirlenmiştir. Eğitim alanında AB'nin üç stratejik hedefi vardır: - eğitim-öğretimin niteliğinin ve etkinliğinin artırılması, - eğitim-öğretime erişiminin ve yararlanmanın kolaylaştırılması, - eğitim-öğretimin daha geniş kitlelere ulaştırılmasıdır (daha geniş bir dünyaya açılması).AB'nin hedeflediği eğitimde, nitelikli meslekî hazırlığın yanı sıra insan hakları ve toplumsal güvenlikten ürün normlarına, ar-ge çalışmalarından yaşamboyu öğrenmeye kadar değişen alanlar yer almaktadır. Üretim süreçlerinde yaşanan hızlı değişim dolayısıyla AB'de eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yaygınlaştırılmakta, yeni sektör ve mesleklerin istihdam ve eğitim boyutunu dikkate alan yöresel, bölgesel, ulusal ve uluslararası çalışmalar desteklenmektedir. Türkiye nüfusunun eğitim düzeyi, tüm AB ülkeleri nüfusunun eğitim düzeyinden oldukça geridedir. Aynı zamanda eğitimin her tür ve düzeyinde Türkiye'nin okullaşma oranları, tüm AB ülkelerinden geridedir. AB işgücünün azalma eğilimi ile Türkiye işgücünün artma eğiliminin aynı döneme rastlaması, Türkiye'ye önemli bir fırsat ve eğitim görevi yüklemektedir. İşgücünün yarısının ilkokul mezunu olduğu bir Türkiye, AB ülkelerinin düşük nitelik düzeyini bile yakalayamamaktadır. Türkiye'de tarım istihdamının azalacağı, sanayi istihdamının durağanlaşacağı ve asıl istihdam artışını hizmet sektörünün sağlayacağı gözönüne alındığında, varolan insan sermayesi yeterli değildir. Diğer bir deyişle Türkiye'nin eğitim düzeyi düşük işgücü, değişen dünyada yüksek ücretli ve verimli istihdam için gereken bilgi ve beceri donanımından yoksundur. Bu nedenle Türkiye, eğitim olanaklarını ve eğitime erişilebilirliği artırma ve tüm nüfusun meslekî nitelik kazanmasını sağlama çalışmalarına hız vermek durumundadır. AB ülkelerinde eğitimin finansmanı, merkezî-bölgesel-yerel yönetimlerce ortaklaşa sağlanmaktadır. Okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretimde bölgesel ve yerel yönetimlerin; yükseköğretimde ise merkezi yönetimlerin payı yüksektir. Türkiye'de ise eğitimin her tür ve düzeyinde merkezi kaynakların payı yüksektir. AB ülkeleri ile Türkiye karşılaştırıldığında, eğitime en az kaynak harcayan ülke, Türkiye'dir. Eğitim tür ve düzeyleri toplamında (okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim) Türkiye'de 2005-2006 öğretim yılında 15 milyon, 2020-2021 öğretim yılında ise 23 milyon öğrenci olacaktır. Bu öğrencilerin AB normlarında öğrenim görebilmeleri için gerekli finansal kaynak, 2005- 2006 öğretim yılında 18 milyar $, 2020-2021 öğretim yılında 145 milyar $'dır.

ABSTRACT EDUCATIONAL PUNNING IN TURKEY WHICH IS IN THE EU MEMBERSHIP PROCESS DOCTORATE THESIS ANKARA UNIVERSITY INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES How the education be or must be in Turkey in future years? Giving the answer of this question will be wrong without taking into consideration of the changes occurred during the process of membership to EU. Likewise, nowadays, fundamental changes happen in every aspect and the affects the quantitative and qualitative level of education. Education and human resources level, goals and the things that must be done to reach these goals for Turkey, which face important educational problems, becomes more important during the membership process with EU. This research was born from a requirement to determine directions, goals and strategies for education with a basic policy report of Turkey that is in the condition of educating huge population during a speedy and multidimensional change process. Following subjects were investigated in a historical order by the research that was done with literature Review model. EU countries and Turkey's: - Educational principles and goals, - Population and educational level, - Work force and educational level, - Educational financing and expenses. By taking these investigation results and long term strategy and goals of Eight Five Year Development Plan as a base, an education plan that covers 2005-2020 term was prepared for Turkey. In this plan, the increase of population in school age, schooling percentage, student-teacher- classroom quantity and requirement of budget were predicted. Plan was prepared with two options. First option based on the assumption that the development in last term (1990-2001) will continue similarly in the future term (2005-2020). Second option based on the assumption that a much more rapid development will happen than the last term for reaching EU education level. The results obtained in this research are shortly as foliowings; The basic approach of EU is instead of unique type of education with its method, content and structure, reshaping the educational policies of participating countries according to the national characteristics of participant countries by multireteral exchange of opinions. EU's educational goals were determined parallel to the aim of EU which is becoming world's most competitive power in knowledge economy. EU has three strategic goals in education: XII- to improve the quality and functionality of education and training, - to provide easy reach and benefit from education and training - to widespread the education and training to much more population (to open much more broad world) In the education which is aimed by EU, there are subject areas that range from human rights and social security to production norms, from research and development to lifelong learning. There are `entrepreneurs and improvemenf, flexibility in work power market, lifelong learning and social cooperation In social and economical strategies of EU. Because of the rapid change in production processes, Education and consciousness studies have been wide spreading local, regional, national and international studies that take into consideration new sectors and occupational employment and education dimensions have been supported. Turkish population's education level is very much behind the all education level of EU countries' populations. At the same time, Turkey's schooling percentage in every level and type of education is very much behind the educational level of all population of EU countries. Matching of EU work power decrease tendency and Turkey's work power increase tendency at the same term charges Turkey an important opportunity and education task. Turkey that have a work power in which half of them are primary school graduate can not reach EU lowest quality education level of EU countries. When taking into consideration that the agricultural employment will decrease, industrial employment will stabilize and real employment increase will be provided with service sector, the human resources are not enough. In other words, Turkey's work power that has a low education level is lack of the knowledge and skills that is needed for high salaried and productive employments in changing world. Therefore, Turkey must increase the speed of studies on educational opportunities and accessibility of education and provide alt its population achieve vocational qualities. Central-regional-local administrations provide educational financing in EU countries, in preschool, basic education and secondary education, regional and local administrations share, in higher education central administrations share is high. When EU countries and Turkey is compared, the country that spends lowest resource for education is Turkey. In all education types and levels (preschool, basic education, secondary education, higher education), There will be 15 million students in 2005-2006 school year, 23 million students in 2020- 2020 school year in Turkey, The financial resource that is necessary for these students to study in EU norms is 18 billion US$ in 2005-2006 school year and 145 billion US$ in 2020-2021 school year. XIII