Bilişim ve internette adıge dilinin kullanımının yaygınlaşmasının sağlanması

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş diller haritasında `savunmasız` olarak nitelendirilen Adıgece'nin (Çerkesçe) yaşamaya devam edebilmesi için bilişim ve internet alanlarında yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla yapılması gerekenleri araştırmaktır. Günümüzde bilişim alanında ve özellikle de internette aktif olarak kullanılamayan Adıge dili yeni yetişen nesillerce işlevsiz olarak görülmekte ve bu dilin yerine alternatif dilleri öğrenmeye ve kullanmaya yönelmektedirler. Bu çalışma kapsamında mevcut bilgisayar yazılımları içerisinde ve çeşitli internet sitelerinde Adıge dilinin varlık düzeyi araştırılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmış olup araştırmanın verileri çeşitli bilgisayar programları ve internet sitelerinin incelenmesi ile elde edilmiştir. Bunun yanında, düzenlenen bir uluslararası anket ile Adıge kökenli bireylerin Adıge diline olan ilgisi araştırılmış, anket sonuçları diğer bulgular ile ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Bilgisayarlarda Adıge dilinde yazım sorunları fark edilmiştir. Bu dilde yazmaya uygun bir klavye modelinin bulunmayışının getirdiği zorluklara çözüm aranmıştır. Bu zorlukların bu dilin günlük hayatta işlevsiz görülmesine katkı sağladığı düşünülmektedir. Bu nedenle bilgisayarlarda Adıgece yazmayı kolaylaştıracak bir klavye yazılımı da hazırlanmıştır.Anahtar Sözcükler: Adıge dili, Çerkesçe, bilişim, internet, bilgisayar programlama, klavye, Unicode, utf-8.

The main aim of this study is to investigate what needs to be done in informatics and internet field in order to ensure that Adyghe (Circassian) language, which is described as `vulnerable` in today's atlas of the world's languages in danger, be revitalized. Today, the Adyghe language, which is not actively used in the field of informatics and especially on the internet, is seen as unfunctional by the new generation of Adyghe people, and as a result, they tend to learn and use alternative languages instead of this language.In this study, the use and existence level of Adyghe language in the current computer software and various internet sites were investigated. Qualitative research methods were used, and the data were obtained by examining various computer programs and internet sites. In addition, using a questionnaire, the interest of Adygea people in Adyghe language was researched, and the survey results have been related to findings of research.Most significantly, the problems of typing in Adyghe language on computers were noticed. A solution was sought for the difficulties brought by not having a suitable keyboard model for writing in this language. These difficulties are thought to have contributed to the Adyghe language being seen as unfunctional in daily life. For this reason, a keyboard software has been prepared which will make it easier to write Adyghe on computers.Keywords: Adyghe language, Circassian, informatics, internet, computer programming, keyboard, Unicode, utf-8.