Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarında akran zorbalığı ve yönetici davranışları

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, pansiyonlu ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin akran zorbalığı kapsamında kurban ve zorba olma düzeylerini belirlemek ve bu hususta yönetici davranışlarını ortaya çıkarıp bu sonuçlara dayanarak öneriler sunmaktır.Karma yöntem araştırma modellerinden açıklayıcı karma desene dayalı olarak yürütülen bu çalışmanın evrenini Kocaeli ilindeki pansiyonlu ortaöğretim kurumlarında hem öğrenim gören hem de pansiyonda kalan 1608 öğrenci ve bu pansiyonlu 22 ortaöğretim kurumunun yöneticileri oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel boyutunun örneklemini, bu çalışma evreninden seçkisiz olmayan örnekleme yöntemi kullanılarak amaçlı ölçüt örnekleme çeşidiyle seçilen ve pansiyonlu ortaöğretim kurumlarında eğitim gören toplam 556 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmanın nitel boyutunun örneklemini ise bu çalışma evreninden seçkisiz olmayan amaçlı örnekleme yöntemi ve maksimum çeşitlilik örneklemesi metoduyla seçilmiş on dört okul yöneticisidir. Bu yöneticiler Kocaeli İl Milli Eğitim Müdürlüğü'ne bağlı beş farklı okul türünden yedi okulda görev yapmaktadır. Verilerin toplanmasında `Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği Ergen Formu` ve `Akran Zorbalığına Yönelik Okul Yöneticileri Görüşme Formu` isimli ölçekler kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 23 paket programı kullanılarak çözümlenmiştir. Öncelikle verilerin analizinde Kolmogrov-Smirnov ve Shapiro Wilk normallik testi yapılmıştır. Ayrıca tanımlayıcı istatistiksel metotlar (frekeans, yüzde, ortalama, standart sapma) ve veriler normal dağılım göstermediği için parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U ve Kruskal Wallis kullanılmıştır.Elde edilen sonuçlara göre, pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin en fazla sözel zorbalığa ve en az cinsel zorbalığa uğradıkları tespit edilmiştir. Öğrencilerin zorba ölçeğinin alt boyutundan alınan puanların ortalamasına bakıldığında en fazla fiziksel zorbalığı ve en az söylenti çıkarma ve yayma zorbalığını gerçekleştirdikleri bulunmuştur. Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin dışlama, söylenti çıkarma ve yayma ve cinsel zorbalık türlerinde kurban davranışlar sergilemelerinde sınıf düzeyine ilişkin puanlarda anlamlı farklılaşma olduğu sonucuna varılmıştır. Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin eşyalarına zarar verme ve cinsel zorbalık türlerinde zorba davranış sergilemelerinde sınıf düzeyine ilişkin puanlarda anlamlı farklılaşma olduğu ortaya çıkmıştır. Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin cinsiyete göre fiziksel, sözel, söylenti çıkarma ve yayma, eşyalara zarar verme ve cinsellik türlerinde kurban davranışları sergilemelerinde anlamlı farklılaşma olduğu sonucuna varılmıştır. Öğrencilerin kurban ölçeğinin alt boyutundan aldıkları puanların ortalamasına bakıldığında erkek öğrenciler kız öğrencilere göre daha çok zorbalığa maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir. Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin cinsiyete göre fiziksel, sözel, dışlama, söylenti çıkarma ve yayma, eşyalara zarar verme ve cinsellik türlerinde zorba davranışlar sergilemelerinde anlamlı farklılaşma olduğu sonucuna varılmıştır. Buna göre bütün zorbalık türlerindeki davranışlarda erkekler kızlara göre daha fazla zorba davranışlar sergilemişlerdir. Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin okul türüne göre fiziksel, sözel, dışlama, söylenti yayma ve eşyalara zarar verme türlerinde kurban davranışları sergilemelerinde anlamlı farklılaşma olduğu bulunmuştur. Fiziksel zorbalık, dışlama zorbalığı ve eşyalara zarar verme zorbalığına en çok mesleki ve teknik anadolu lisesi öğrencileri kurban olmuştur. Sözel zorbalık ve söylenti çıkarma ve yayma zorbalığına en çok anadolu lisesi öğrencileri kurban olmuştur. Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin okul türüne göre fiziksel zorbalık, sözel zorbalık, dışlama zorbalığı ve söylenti çıkarma ve yayma zorbalığı türlerinde zorba davranışları sergilemelerinde anlamlı farklılaşma olduğu sonucuna varılmıştır. Fiziksel zorbalığı en çok anadolu lisesi öğrencileri göstermiştir. Sözel zorbalık, dışlama zorbalığı ve söylenti çıkarma ve yayma zorbalığını en çok mesleki ve teknik anadolu lisesi öğrencileri yapmıştır.Pansiyonlu okul yöneticileri akran zorbalığını en fazla `her türlü normal olmayan rahatsız edici davranış` olarak tanımlamışlardır. Yöneticiler çoğunluğu `el-kol şakası ve rahatsız edici davranışları` fiziksel zorbalık olarak, `hakaret, küfür, lakap takma, dalga geçme ve aşağılama` davranışlarını sözel zorbalık olarak gördüklerini ifade etmişlerdir. Okul yöneticilerin yarıdan fazlası akran zorbalığını okullarında yaşanan bir sorun olarak görmektedir. Çoğu oranda okul yöneticisi akran zorbalığının `dönem başlarında çok` yaşandığını düşünmektedir. Yöneticiler akran zorbalığının en fazla bahçede ve pansiyonda gerçekleştiğini ifade etmişlerdir. Okul yöneticilerinin çoğunluğu akran zorbalığına tanık olduklarını ifade belirtmişlerdir. Yöneticiler akran zorbalığının sebeplerini zorbaların ve kurbanların sebepleri olarak ikiye ayırmışlardır. Yöneticilerin akran zorbalığına karşı çok çeşitli önlemler aldıkları saptanmıştır. Yöneticilerin yarısı akran zorbalığıyla ilgili disiplin olaylarının `kendilerine çok az yansıdığı veya hiç yansımadığını` ayrıca diğer yarısı ise `yılda bir veya iki kez ve yılda üç veya dört kez yansıdığını` ifade etmişlerdir. Yöneticiler akran zorbalığına karşı okul içi ve okul dışı çeşitli yöntem ve teknikler kullanmaktadırlar. Okul yöneticileri akran zorbalığı yaşayan öğrencilere ilişkin `dönem başında seminer vermek ve öğrencilerin kendilerine güvenmelerini sağlamak` gibi çok çeşitli düşünceleri ve bu öğrencilere yönelik yaptıkları çeşitli çalışmaların olduğunu ifade etmektedir. Yöneticiler ayrıca akran zorbalığı yaşayan öğrencilerin velilerine yönelik `velilerle görüşme` ve `ailelere dönem başında seminer verme` etkinliklerinde bulunduklarını belirtmişlerdir. Okul yöneticileri akran zorbalığı yapan öğrencilere ilişkin çeşitli düşünceleri ve bu öğrencilere yönelik yaptıkları farklı çalışmaların olduğu ifade etmişlerdir. Pansiyonlu ortaöğretim kurum yöneticileri akran zorbalığını yapan öğrencilerin ailelerine ilişkin `veli ile görüşme` yapmakta olduklarını ifade etmişlerdir. Yöneticiler akran zorbalığının önlenmesi için okul içine yönelik en fazla `Öğrencilere seminer/eğitim vermek` önerisinde bulunmuşlardır. Yöneticiler ayrıca okul dışına yönelik en fazla `ailelere eğitim vermek` önerisinde bulunmuşlardır.Elde edilen veriler ışığında akran zorbalığı kapsamında eğitim yönetimi araştırmacılarına, okul yöneticilerine ve ilgili kurum ve kuruluşlara konuyla ilgili uygulamaya yönelik önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Akran zorbalığı, Zorba, Kurban, Pansiyonlu Ortaöğretim Kurumu, Pansiyonlu Ortaöğretim Kurumu Yöneticisi

The main purpose of this study is to specify the students' level of being victim and bully within the scope of peer bullying, who study at boarding high schools and in this respect, to reveal administrators' behaviours about this subject and make suggestions based on these results.The nature of this study which was designed with an explanatory mixed design of the mixed research method, was consisted of 1608 students who both study at high schools and stay in dormitories and administrators working at these 22 boarding high schools in Kocaeli. In the quantitative part of the study, the sample was consisted of 556 students, studying at boarding high school in total, which were chosen from the population of this study with nonrandom sampling and purposive scale of sampling method. In the qualitative part of the study, the sample was consisted of fourteen administrators, chosen with nonrandom purposive sampling method and maximal variation sampling. These administrators work at seven schools from five different school types for directorate of national education in Kocaeli. The data were collected with `Peer Bullying Scale Adolescent Form ` and ` School Administrators' Interviewing Form about Peer Bullying`. The obtained data were analyzed using SPSS 23 program. First of all, Kolmogrov-Smirnov and Shapiro Wilk normality test was applied to analyze the data. Furthermore, descriptive statistical methods (Frequencies, Number, Percentage, Mean, Standart Deviation) and nonparametric tests (Mann-Whitney and Kruskal-Wallis) were used as the datas did not show normal distributions. According to the findings, it was detected that the students studying at boarding high school were most frequently victimized verbally and least frequently victimized sexually. When the avarage point which was taken by students' sub-group points of bullying scale was examined, it was found out that they performed physical bullying at most and extracting and spreading of rumour bullying at least. It was concluded that there was a significant level of class differences related to performing victimized behaviours at isolation, extracting and spreading of rumour and sexual types of bullying according to scores of students studying at boarding high school. It was found out that there was a significant grade level differences related to performing bully behaviours at attacking on property and sexual types of bullying according to scores of students studying at boarding high school. It was concluded that there was a significant gender differences among the students studying at boarding high school related to performing victimized behaviours at physical, verbal, extracting and spreading of rumour, attacking on property and sexual types of bullying. When the avarage point which was taken by students' sub-group points of victimization scale was examined, boys stated that they were more being victimized of bullying than girls. It was concluded that there was a significant gender differences among the students studying at boarding high school related to performing bully behaviours at physical, verbal, isolation, extracting and spreading of rumour, attacking on property and sexual types of bullying. With reference to this, males performed more bullied behaviours at all bullying types of behaviours than girls. It was found out that there was a significant school types of differences for students studying at boarding high school related to performing victimized behaviours at physical, verbal, isolation, extracting and spreading of rumour and attacking on property types of bullying. Vocational and technical anatolian high school students were victimized of physical, isolation and attacking on property bullying at most. Anatolian high school students weremostly victimized verbal and extracting and spreading of rumour bullying. It was concluded that there was a significant school types of differences for students studying at boarding high school related to performing bully behaviours at physical, verbal, isolation and extracting and spreading of rumour types of bullying. Anatolian high school students bullied physically at most. Vocational and technical anatolian high school students bullied verbal bullying, isolation bullying and extracting and spreading of rumour bullying at most. Boarding high school administrators mostly defined bullying as `all kinds of abnormal, discomforting behaviours`. Most of the administrators stated that they regarded `practical joke and discomforting behaviours` as physical bullying, `insulting, swearing, name calling, making fun of somebody and humiliation` behaviours as verbal bullying. More than half of the administrators consider bullying as a problem which occurs at their schools. Most percentage of school administrators think that peer bullying occurs `at the begining of the terms`. Administrators expressed that peer bullying occurs mostly in the school garden and dormitory. Most of the administrators stated that they witnessed peer bullying. Administrators divided the reasons of peer bullying into two parts as the reasons of bullies and victims. It was detected that administrators took a large variety of precautions against peer bullying. Half of the administrators stated that `very few or none of the disiplinary actions were reflected` to them. Besides, the other half of the administrators stated that disiplinary actions were reflected to them `once or twice and three times or four times a year`. Administrators use diverse methods and techniques inside and outside the school against peer bullying. School administrators stated that they had various thoughts about victim students of peer bullying such as `giving seminars at the begining of the term and enabling students' to believe in themselves` and they made various efforts intended for these students. Administrators also expressed that they did various activities related to parents of victim students such as `meeting with parents` and `giving seminar to parents at the begining of the term`. Administrators expressed that they had diverse thoughts about bully students and they made various efforts intended for these students. Boarding high school administrators expressed that they had `meeting with parents` related to parents of bully students. Administrators mostly suggested `giving seminar/education` in order to prevent school bullying inside the school. Administrators also suggested `giving education to families` intended outside the school at most.In the light of the obtained data, practical suggestions were made on the issue to educational administration researchers, school administrators and relevant institutions and organizations.Keywords: Peer bullying, Bully, Victim, Boarding High School, Boarding High School Administrator