Tek parti döneminde Türk resim sanatının ideolojik üretimi

Abstract

Bu tez çalışmasının temel amacı, tek parti döneminde iktidarın ideolojisive Türk resim sanatı arasındaki ilişkiyi incelemektir. Egemen ideolojininpropagandasını yapmak, sanatın yaygın kabul gören işlevlerinden biridir.Sanat, özellikle de resim sanatı, bu işlevi nedeniyle birçok dönemde siyasierk tarafından kendi iktidarını pekiştirmek amacıyla desteklenmiştir. Buöncülden hareketle, 1930-1945 yılları arasında, Türkiye'de devlet desteğiyleyapılan resimlerin tek parti ideolojisine ne derecede hizmet ettiğibetimlenmeye çalışılmıştır. Bunun için, tipolojik yaklaşım kullanılarak, on beşresim seçilmiş ve göstergebilimsel yöntem kullanılarak çözümlenmiştir.Bunlar Ayrılış, Cumhuriyet'in Gençliğe Tevdii, İnkılap Yolunda, CepheyeMermi Taşıyan Köylü Kadınlar, Doğu ve Batı Halkının Atatürk'e Arz-ıŞükranı, Hasat, İlk Geçen Treni Seyreden Köylüler, İşçiler, Okula Kayıt, MilletMektebi, Yeni Mektep, Mektup Okuyan Köylüler, Laleli'deki Kızılay İmareti,Fırın ve Nalbant adlı resimlerdir.İncelenen bu on beş resmin ilk on ikisi 1930-1945 arasındaki tek partiiktidarının düzenlediği projeler dahilinde yapılmıştır ve tarımsal üretim,köylülük ve devrimi betimledikleri görülmüştür. Yüceltme, Batılılaşma,kahramanlık, bağlılık, bolluk, çalışkanlık, sevinç, sanayileşme, modernleşme,eğitim ve yükselme izleklerinin egemen olduğu bu resimler, tek parti rejiminindeğerlerini kutsamaktadır. Derin yapıda, kahramanlık, cesaret ve yeni liderinkutsanması ve tanrısallaştırılması; yeni rejimin yüceltilmesi ve eski rejiminötekileştirilmesi; ilerleme ve batılılaşma için toplumun her kesiminin kaynaşmış bir bütün olması; toplum yaşamına bolluk, doğayla uyum ya dahuzurun egemen olması; ülkede sanayinin köylere kadar ulaşması, toplumunyeni rejimin değerlerini olumlaması, modernleşmeyi selamlaması gibi iletileraracılığıyla yeni rejimin başarıları sunulmakta ve iktidarı pekiştirmeye hizmetetmektedir. İkinci grup olan son üç resim ise, kent yaşamındaki yoksulluk,açlık ve çaresizlik betimlenerek, ilk on iki resme karşıt bir biçimde, iktidarınbaşarısızlıklarını göstermekte ve iktidarın tartışılmasını hedeflemektedir.

The basic aim of this thesis is to analyze the relation between theideology of the government and Turkish painting art during the one-party era.Making propaganda of the dominant ideology is one of the widespreadaccepted functions of the art. Related with this function, in many periods, theart, particularly the painting art, has been supported by the political power inorder to consolidate its own authority. Following this premise, it was tried tobe described that in what sense the paintings which were made by thesupport of the state in Turkey between the years of 1930-1945 have servedone-party ideology. For this, using typological approach, fifteen paintingshave been chosen and analyzed with the help of semiotical approach. Theseare the paintings titled Ayrılış, Cumhuriyet?in Gençliğe Tevdii, İnkılapYolunda, Cepheye Mermi Taşıyan Köylü Kadınlar, Doğu ve Batı HalkınınAtatürk?e Arz-ı Şükranı, Hasat, İlk Geçen Treni Seyreden Köylüler, İşçiler,Okula Kayıt, Millet Mektebi, Yeni Mektep, Mektup Okuyan Köylüler,Laleli?deki Kızılay İmareti, Fırın and Nalbant.First twelve of these fifteen paintings which were analyzed were donewithin the context of the projects organized by the one-party governmentbetween 1930-1945 and it is seen that they have been depicting agriculturalproduction, peasantry and the revolution. These paintings, in which thethemes of glorification, Westernization, bravery, devotion, abundance,diligence, cheer, industrialization, modernization, education and progress aredominated, bless the values of one-party régime. In the deep structure,through the way of messages like blessing and deifying bravery, courage andthe new leader; idealization of the new régime and otherization of the oldrégime; all the sections of the society being a merged whole for progress andWesternization; domination of abundance, accordance with nature and peacein the life of the society; reaching of industry up to the villages in the countryand the society?s the affirmation of the new régime?s values and welcomingmodernization; it presents the new régime?s successes and serves for thestrengthening of the government. Contrary to the first twelve paintings,forming the second group, the last three paintings display the failures of thegovernment and aim a discussion on the government by depicting poorness,hunger and desperation in the urban life.