Üniversite öğretim elemanı ücretlerinin akademik yaşama yansımalarının değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmayla, kapitalist küreselleşme süreci ve piyasa koşullarının,üniversiteler üzerinde oluşturduğu mali baskı politikalarının araçlarından biriolan öğretim elemanı ücretlerinin akademik yaşama yansımalarının ortayakonulması amaçlanmıştır. Belgesel ve ilişkisel tarama modelinde olanaraştırmanın evrenini, 2004 yılında Türkiye'deki 51 devlet üniversitesindegörev yapan 70.804 öğretim elemanı oluşturmuştur. Araştırmada örneklemoluşturulurken çok aşamalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanınörnekleminin seçiminde öğretim elemanlarının, görev yaptıkları üniversiteleringelişmişlik durumuna (gelişmiş, gelişmekte olan), bilim alanlarına (fen, sağlık,sosyal) ve unvanlarına (profesör, doçent, yardımcı doçent, öğretim görevlisi,araştırma görevlisi) göre üç aşamalı tabakalama yapılmıştır. Araştırmanınörnekleminde gelişmiş üniversitelerden 217 öğretim elemanı ve gelişmekteolan üniversitelerden 165 öğretim elemanı olmak üzere toplam 382 öğretimelemanı yer almıştır. Araştırmada amaçlara uygun olarak iki farklı yolizlenmiştir. Araştırmanın ilk aşamasında, öğretim elemanı ücretlendirmepolitikalarının ve çalışma koşullarının Türkiye'de ve seçilmiş bazı ülkelerdekigelişimleri ile ilgili alanyazın taranarak incelenmiş ve elde edilen verilerdüzenlenerek sunulmuştur. Araştırmanın ikinci aşamasında ise, öğretimelemanı ücretlerinin akademik yaşam üzerindeki yansımalarını belirlemekamacıyla araştırmacı tarafından hazırlanmış veri toplama aracı ile elde edilenverilerin analizi yapılmıştır. Araştırmada ankete dayalı olarak toplanan veriler,SPSS istatistik paket programı yardımı ile çözümlenmiştir. Öğretimelemanlarının ücretlerin akademik yaşam üzerindeki yansımalarını ifadeetme düzeyleri, aritmetik ortalama ve standart sapma ile betimlenmiştir.Öğretim elemanlarının, ücretlerin akademik etkinlikler ve iş doyumuüzerindeki etkilerine ilişkin görüşlerinin, unvanlarına, görev yaptıkları bilimalanlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını saptamak için tek faktörlü varyansanalizi (One-Way Anova), görev yaptıkları üniversitelere ve öğretimelemanlarının aylık dışında bir gelirlerinin olup olmamasına göre farklılaşıpfarklılaşmadığını saptamak için t-testi uygulanmıştır. Bu araştırmada eldeedilen bulgular şöyledir. Hemen her ülkede ücretlerin, öğretim elemanlarınıistihdam etme ve onları akademik mesleğe özendirmede yetersiz olduğukonusunda yaygın bir kabul vardır. Birçok ülkede hükümetlerce çıkarılanyasalarla, öğretim elemanlarının üniversite dışında da çalışabilmelerinin önüaçılmakta ve böylece öğretim elemanlarının kendi gelirlerini artırabileceklerigirişimci kişiliğe bürünmelerine destek verilmektedir. Türkiye'de öğretimelemanı ücretleri, son otuz yıldır diğer birçok kamu işgöreninin ücretine göredaha çok gerilemiştir. Profesörlerin dışındaki öğretim elemanları, 2005 yılındaelde ettikleri ücretlerle yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Araştırmayakatılan öğretim elemanlarının tamamına yakını, ücretlerin, bilimselaraştırmaları için gerekli ortamı sağlamada yeterli olmadığını düşünmektedir.Öğretim elemanlarının büyük çoğunluğu için meslekte yaşanılanhoşnutsuzlukların başında ücretlerin yetersiz olması gelmektedir. Öğretimelemanları, ücretin kendileri için önemli bir güdüleme aracı olduğunu kabuletmekte ve daha iyi bir ücret karşılığında başka bir kuruma (vakıf üniversitesi,diğer kamu kurumu, özel sektör) geçmeyi düşünmektedir.

With this study, it was aimed to find out the evaluation of thereflections of university academical staff salaries on academic life as ameans of economical pressure of the capitalist globalization and the marketconditions to university. The study was a documentary and correlationalsurvey. The research population consisted of 70.804 academics from 51state universities in 2004. Multi-stage sampling method was used forresearch sample. Research sample were selected in three stages that firstuniversities classified in two developmental level (developed anddeveloping), than scientific field of academics were grouped in science,medical and social sciences, and finally the academics are grouped in termsof the academic ranks (professor, assistant professor, associate professor,senior academic and research assistant). The final research samplecomposed of 382 academics. With parallel to research aims, two differentstages were followed in the study. In the first stage, the literature related tothe salary policy both in Turkey and in other countries was searched and thestatistical data about the salary of academics gathered. In the second stage,in order to determine the affects of the salary on academic life of academics,a research questionnaire was developed by the researcher. The StatisticalPackage Program for Social Sciences (SPSS) was used to analyze the datacollected by the questionnaire. The means and standard deviation were usedto describe the affects of salary on the academic life of academics. In orderto determine the opinions of the academics about salary and its affect onacademic activities and job satisfaction, the one-way ANOVA analysis wasused to determine whether or not there are any differences betweenacademic positions and their area of study. In addition, the t-test was used inorder to maintain differences between the opinions of academics about theiruniversity and extra earnings out of their salary.The main research findings of this study are follows: Almost in allcountries, there is a common view that is the salary of the academicsinsufficient in terms of employment and attracting academics to job. In manycountries, the governments are making legislations and supportingacademics to work out of the university, thus they can get extra money anddevelop entrepreneur personalities. In Turkey, in the last 30 years academicssalary was decreased comparing the salary of many public employees. Apartform the salary of Professors other academics are leaving at the povertylevel. All the participants pointed out their salaries receive were not enoughfor them to carry out their scientific research and sufficient working conditionsfor them. Majority of the participants stated that inadequate salary was themain reason they face difficulty at work. University academics also acceptedthat salary is one of the important incentives for them. Moreover they statedthat they may transfer to other universities (Foundation university, otherpublic or private organizations) in case might have payment conditions.