İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi 1907 numaralı elyazmasındaki Mevlevî âyînleri (Metin–tahlil)

Abstract

Mevlâna, eserleri ve felsefesiyle, döneminde olduğu gibi, etkisi günümüze kadar süren önemli bir İslam mütefekkiridir. Mevlâna, tasavvufi bilgiyi, şiir kalıplarına dökerek başta edebiyatımız olmak üzere Fars Edebiyatını da büyük ölçüde etkilemiştir. Mevlana'nın tasavvufi görüşleri, vefatı akabinde oğlu Sultan Veled tarafından sistemleştirilerek Mevleviyye tarikatının temelleri atılmıştır. Mevlevihaneler, süreç içerisinde birçok âlimin ve sanat erbabının yetişmesine zemin hazırlayan kurumlar olmuşlardır.Mevleviyye tarikatı içinde yetişen mutasavvıflarca, semâ törenlerinde icra edilmek üzere usullü bir şekilde edebî ve musikî kaideler esas alınarak bestelenen Mevlevi âyinleri, Türk müziğinin en önemli musiki formları arasında yer almaktadır. Türk musiki geleneğinde, nota yazımı yaygınlaşmadan evvel meşk sistemi olarak adlandırılan aktarım sistemi kullanılmaktaydı. Eserlerin icrasında faydalanılan diğer bir yöntem ise eserlerin güftelerinin yazıldığı güfte mecmuaları idi.Oluşturulan bu güfte mecmuaları sayesinde, meşk sistemiyle aktarımda zincirin kopmasıyla eserlerin besteleri süreç içerisinde unutulsa bile, güftelerinin unutulması engellenmiş ve günümüze ulaşması sağlanmıştır. Güfte mecmuaları vasıtasıyla günümüze ulaşmış olan bu eserler, musikimizin de temel kaynak metinleri arasında yer almaktadır. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi 1907 Numaralı Elyazmasındaki Mevlevî Âyinleri‟ni içeren bu çalışma, ilgili âyinlerin metinlerini ve bunların farklı açılardan tahlilini içermektedir.Bu hedef doğrultusunda birinci bölümünde, Mevleviyye tarikatı çeşitli yönleriyle tanıtılmış; ikinci bölümde, Mevlevî âyinlerinin beste, makam, musiki, usûl ve güfte açısından genel özellikleri ele alınmış, yazma nüshada eseri yer alan şairlerden söz edilmiştir. Bu doğrultuda İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi 1907 Numaralı Elyazmasında yer alıp bestesi günümüze ulaşamamış olan iki eser, döneminin üslup özellikleri de dikkate alınarak yeniden bestelenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise, çalışmanın konusunu teşkil eden İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Kütüphanesi 1907 numaralı elyazmasındaki Mevlevî âyinlerinin transkripsiyonlu metnine ve tercümesine yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Tasavvuf Edebiyatı, Mevlevî Âyini, Mevlevî Dedeleri, Türk Klasik Musıkî Tarihi, Rauf Yektâ Bey

Mevlana, with his works and philosophy, is an important Islamic scholar, whose influence lasted until today. Mevlana has greatly influenced especially our literature, also Persian literature, by pouring sufi knowledge into the patterns of poetry. Sufistics views of Mevlana, following his death was systematized by his son Sultan Veled and foundbasics of the Mawlaviyya order. In the process, Mawlavi lodges have become the institutions that prepare the ground for the development of many scholars and artisans.The Mawlavi Rituals, which were composed by the Sufis who were raised in the Mawlaviyya order on the basis of literary and musical bases, were among the greatest forms of Turkish music. In the Turkish music tradition, before the writing of the notes became widespread, the so-called meskh system was used. Another method used in the performance of the works is the lyrics of the texts in which the texts of the works are written.Thanks to these lyrics magazines, even if the compositions of the works were forgotten in the process with the breaking of the chain in transferring with the meskh system, the forgetting of their lyrics was prevented and reached to the present day. These works, which have survived to the present day with their lyrics, are among the basic source texts of our music. This study, which includes Mawlavi Rituals in the 1907 numbered manuscript of the Library of the Faculty of Theology, Izmir Dokuz Eylül University, includes texts relevant rituals and their analysis and the presentation of them in all aspects.In line with this objective, in the first chapter, it is introduced all aspects of the Mawlaviye order. In the second chapter, it is mentioned the general features of Mawlavi rites in terms of composition, makam, music, usūl and lyrics; Mawlavi poets which was their works in the copy are introduced. In this direction, the two works in the 1907 numbered manuscript of the Library of Theology Faculty of Ġzmir Dokuz Eylül University, whose composition could not survive, were re-composed by taking into consideration the stylistic features of the period. In the third chapter, it is transcript and translation of the Mawlavi rituals in the 1907 numbered manuscript of the Library of Theology Faculty of İzmir Dokuz Eylül University which includes the main subject of thesis.Keywords: Sufi Literature, Mawlawi Rituals, Grandfathers of Mawlawi, History of Turkish Classical Music, Rauf Yekta Bey