Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin sosyal becerilere ilişkin beklentileri ve sosyal beceri öğretim programının öğretmen çıktıları üzerindeki etkililiğinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, sınıfında özel gereksinimli öğrenci (ÖGÖ) bulunanöğretmenlerin sosyal becerilere ilişkin beklentileri incelenmiş, öğretmenleriçin hazırlanan Sosyal Beceri Öğretim Programı'nın (SBÖP) öğretmenlerinsosyal becerilere ilişkin beklentileri, sosyal beceri öğretimine ilişkin bilgileri vesosyal beceri öğretim tekniklerini kullanmaları üzerindeki etkililiğiaraştırılmıştır. Çalışmada betimsel araştırma modellerinden test ve gözlemtekniğinden, deneysel modellerden ?öntest-sontest kontrol gruplu desen?denyararlanılmıştır. Çalışmanın birinci aşamasında 172 ilköğretim birinci kademeöğretmeni yer almış, ikinci aşamasında ise 12 öğretmen deney, 17 öğretmenise kontrol grubunu oluşturmuş, böylece araştırmaya toplam 201 öğretmenkatılmıştır. İlk aşamada birinci grup öğretmenlerin sosyal becerilere ilişkinbeklentileri değerlendirilmiş, ikinci aşamada ise SBÖP'nin deney grubuöğretmenlerinin ÖGÖ'ler için sosyal becerilere ilişkin beklentilerine, sosyalbeceri öğretimine ilişkin bilgilerine ve sosyal beceri öğretim tekniklerini ÖGÖve ortalama öğrenciler (OÖ) için kullanmalarına etkisi araştırılmıştır.Araştırmada sınıf öğretmenleri için dört oturumdan oluşan, toplamaltı saatlik SBÖP hazırlanmıştır. Programda öğretmenlerin sınıflarında kolaykullanabilecekleri, sosyal beceri öğretiminin önemli ve temel teknikleri,kuramsal bilgiden çok etkileşimli alıştırmalarla ve basamak basamakanlatılmıştır.Araştırmada ?Sosyal Beceri Dereceleme Sistemi Öğretmen FormuSosyal Beceri Alt Ölçeği?nin (SBDS-SBÖ) önem boyutu, ?Sosyal BeceriÖğretimi Bilgi Testi (SBÖBT)? ve ?Öğretmen Davranışları Gözlem Formu(ÖDGF)? kullanılmıştır. Öğretmenler SBÖ ve ÖDGF'yi, bir ÖGÖ, bir de OÖiçin ayrı ayrı doldurmuşlardır. SBÖBT bu araştırma için geliştirilmiş veçalışma grubunda yer almayan 450 öğretmenden toplanan verilerle testingeçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. ÖDGF ise öğretmenlerinöğrendikleri sosyal beceri öğretim tekniklerini sınıf ortamında kullanıpkullanmadıklarını belirlemek için geliştirilmiş bir değerlendirme aracıdır.SBÖBT ve SBÖ öğretmenler tarafından yanıtlanmış, ÖDGF'de ise birakademik derste gözlem yapılarak öğretmen davranışları değerlendirilmiş,gözlemler bağımsız gözlemciler tarafından gerçekleştirilmiştir.Öğretmenlerin ÖGÖ ve OÖ'ler için sosyal becerilere ilişkinbeklentilerini karşılaştırmak amacıyla parametrik olmayan testlerden MannWhitney-U Testi kullanılmıştır. SBÖP'nin öğretmenlerin sosyal beceri öğretimtekniklerini kullanmaları üzerindeki etkililiğini incelemek için ÖDGF' den eldeedilen verilerin frekansları hesaplanmış, frekansların ortalamaları yığılmışsütun grafiği ile gösterilmiştir. SBÖP'nin öğretmenlerin öntest ve sontest,sontest ve izleme testi sosyal beceri öğretimine ilişkin bilgi puanları arasındaanlamlı bir fark olup olmadığını incelemek amacıyla veriler, Mann Whitney UTestive Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi ile analiz edilmiştir.Analiz sonucunda öğretmenlerin çoğunun hiçbir beceriyi ÖGÖ'lerinokul başarısı için çok önemli görmediği, ancak ölçeğin genellikle işbirliği altölçeğinde yer alan 13 sosyal beceriyi bu öğrenciler için önemli bulduklarıgörülmüştür. OÖ'ler için ise 10 sosyal beceri çok önemli görülmüş ve bubecerilerin çoğunun atılganlık alt ölçeğinde yer aldığı belirlenmiştir. Ayrıcaöğretmenlerin ÖGÖ'ler için sosyal beceri beklentilerinin, özel gereksinimliolmayan akranlarından anlamlı düzeyde daha düşük olduğu bulunmuştur.SBÖP sonrasında deney grubu öğretmenlerinin ÖGÖ'ler içinbeklentilerinin değiştiği, grubun ÖGÖ için 14 beceriyi çok önemli buldukları,bu becerilerin genellikle atılganlık ölçeğinde yer aldığı ve ÖGÖ ile OÖ'ler içinsosyal beceri beklentilerinin hemen hemen benzediği belirlenmiştir. AyrıcaSBÖP'ye katılan öğretmenlerin, program sonrasında sosyal beceri öğretimineilişkin bilgi düzeylerinin arttığı, programın öğretmenlerin bilgileri üzerinde etkiliolduğu görülmüştür. Deney ve kontrol grubu öğretmenlerinin programöncesinde ve sonrasında sınıflarında kullandıkları sosyal beceri öğretimteknikleri karşılaştırıldığı zaman, deney grubunun sınıfta kullandıkları öğretimtekniklerinin frekanslarının arttığı, buna karşın kontrol grubunda böyle birartışın olmadığı görülmüştür. İzleme aşamasında ise deney grubuöğretmenlerinin hem sosyal beceri öğretimine ilişkin bilgilerinin hem dekullandıkları öğretim tekniklerinin korunduğu görülmüştür. Çalışmanınbulguları aday öğretmenler ile halen sistemde olan öğretmenler içinhazırlanan eğitim programları, alanyazın, araştırmanın sınırlılıkları, ilerikiaraştırmalar ve uygulamalara yönelik öneriler çerçevesinde tartışılmıştır.

The present study was designed to investigate social skillsexpectations of inclusive classrooms teachers? and the effectiveness ofSocial Skills Training Program (SSTP) on the teachers? social skillsexpectations, social skills teaching knowledge and social skills teachingtechniques. In an attempt to reach the purpose of the study, the test andobservation techniques and pretest-posttest with control group design wereused. The participants of the study were consisted of two different groups.The first group included 172 teachers who have students with special needsin their classroom whereas the second group consists of 29 volunteer firstand second grade education teachers. Thus, totally 210 elementary schoolteachers participated in this study. In the first step of the research, the socialskills expectations for the children with and without special needs of 172teachers? expectations were assessed by using importance dimension of theSocial Skills subtest of Social Skills Rating System. In the experimental partof the study, the effects of SSTP on teachers? social skills expectations forstudents with special needs (SSN), their knowledge of teaching social skillsand social skills teaching techniques to be used for both SSN and averagestudents (AS) in the classroom were investigated.The SSTP developed for the inclusive classroom teachersincluded main techniques of social skill teaching such as modeling,reinforcing and prompting the students, and all the techniques were taught byusing interactive exercises, example videos and group discussions based ontheoretical knowledge related to teaching social skills to the students withand without special needs.The importance dimension of the ?Social Skills Rating System-Social Skills? test (SST), developed by Gresham and Elliott (1990) wasapplied to the 172 teachers in order to determine the social skillsexpectations for the students and also ?Social Skills Teaching KnowledgeTest (SSTKT)? developed by the researcher so as to assess the knowledgeof teaching social skills of the teachers. Moreover ?Teacher?s BehaviorObservation Form (TBOF)? developed by the researcher was used in order tocollect research data regarding the social skills teaching techniques to beused by the teachers in their classrooms. The reliability and validity studies ofthe three instruments were conducted and the results of the analysisindicated the fact that all the instruments were valid and reliable so as to usefor the purpose of the research. Observation data related to the frequenciesof the social skills teaching techniques to be used in the classroom wascollected by independent observers in one of the academic class such asTurkish, mathematic or life sciences during instruction.In order to compare teachers? expectations for SSN and AS, MannWhitney-U test, which is one of the nonparametric tests, was used. Theeffectiveness of the SSTP on teachers? teaching techniques was investigatedby calculating the frequency of each technique to be exhibited by teachersduring teaching obtained from TBOF and the mean of the frequency of theeach technique was shown in cumulated bar graph. In order to determinewhether the SSTP made any difference on teachers? pre and post test scoresof the SSTKT the data were analyzed by using Mann Whitney U- andWilcoxon Marked Line test as well.The results of the analysis indicated the fact that most of theteachers thought that none of social skills were critical for the school successof SSN whereas 13 social skills mostly from cooperation subscale of thesocial skills test were important for these students. By most of the teachers,10 social skills mostly from assertiveness subscale were considered ascritically important for AS. In addition, it was found that the teachers? socialskills expectations for SSN are significantly less than their peers withoutspecial needs.After the SSTP, the number of the social skills considered ascritically important for SSN increased and 14 social skills mostly fromassertiveness subscale were scored critical for SSN by the teachers. It waspointed out that teachers? expectations for AS and SSN were almost similar.In this study, it is seen that the SSTP is effective on teachers? social skillsteaching knowledge. When social skills teaching techniques of teachers inexperimental and control group are compared before and after the study, itcan be seen that frequency level of the techniques used in the classroom byexperimental group has increased significantly. Unlike experimental group,there has not been any increase in control group. In the follow up process, itwas seen that teachers had protected the information they had on social skillteaching and their teaching techniques. The findings are discussed within theframework of teacher candidates, current teachers and education programs,related literature, limitations of the study, future studies and practicesuggestions.