Eleştirel kuram bakış açısından Ankara ili ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin eğitim yönetiminde otorite ve kültür analizine ilişkin görüşleri

Abstract

Bu araştırmada, eleştirel kuram bakış açısından eğitim yönetiminde otorite ve kültür analizi yapılarak, ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin bu analizlerle ilgili görüşlerinin saptanması amaçlanmıştır. Araştırmada, eğitim yönetiminde otorite ve kültür olgusu birbirleriyle ilişkili bir şekilde çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda eğitim yönetiminde otorite ve kültür hem nicel hem de nitel araştırma yaklaşımlarıyla incelenmiştir. Tarama modelindeki araştırmanın evrenini Ankara ili Çankaya, Keçiören, Mamak ve Haymana ilçelerindeki kamu ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel verileri, küme örnekleme yöntemine göre seçilen 347 ilköğretim okul yönetici ve öğretmeninden araştırmacı tarafından geliştirilen otoritenin anlam ve kaynağı ile süreç ve ilişki olarak otoriteyi kapsayan ?Eğitim Yönetiminde Otorite Ölçeği? ile toplanmıştır. Araştırmanın nitel verileri ise araştırmanın örnekleminden amaçlı örnekleme tekniğiyle seçilen ilköğretim okullarında görev yapan 11 yönetici ve 18 öğretmenle araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formuyla yapılan derinlemesine görüşmelerle elde edilmiştir.Elde edilen nicel veriler SPSS programında çözümlenmiştir. Bu araştırmada verilerin çözümlenmesinde yüzde, frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, t-testi, varyans analizi (ANOVA) ve Mann Whitney U-testi kullanılmıştır. Araştırmanın eğitim yönetimi kültürü ile ilgili derinlemesine görüşmelerle toplanan nitel verileri ise, otoritenin anlamı ve kaynağı ile süreç ve ilişki olarak otoritenin kontrol, özerklik, meşruiyet ve emir komuta zinciri boyutlarında çözümlenerek nicel verilerle birlikte doğrudan alıntı yapılarak yorumlanmıştır.Araştırma bulguları; yönetici ve öğretmenlerin otoriteyi daha çok denetim kurma, disiplin ve düzenle ilişkilendirdiklerini; aileyi, eğitimi, gelenekleri, teknolojiyi, ekonomiyi ve popüler kültürü otorite bakımından toplumda en güçlü etkiye sahip alanlar olarak gördüklerini; okuldaki otoriteyi daha çok yasalarla kazanılan hiyerarşik güç olarak tanımladıklarını; yöneticilerde en çok adalet, öğretmenlerde ise saygı eksikliğinin bulunduğunu; okuldaki otorite simgelerinin okul müdürü, müdür yardımcısı, öğretmen, veli, toplum, teknoloji, mevzuat ve müfredat olduğunu; eğitimin daha çok otoriteyi sürdürdüğünü; yöneticilerin daha çok bilgi ve beceriye dayalı otorite kullanmaları gerektiğini ortaya koymaktadır.İlköğretim okullarında süreç ve ilişki olarak otoriteye ilişkin yönetici ve öğretmenlerin; görev, ilçe, yaş, kıdem, eğitim durumu, bitirilen lise türü, mezun olunan yükseköğretim kurumu ve mesleki planlarına göre anlamlı faklılıklar bulunmakta, cinsiyet değişkene göre ise anlamlı farklılık bulunmamaktadır. Bu bulgular, okullarında yönetim uygulamalarıyla ilgili otoriteyi öğretmenlerin yöneticilere, sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan ilçede görev yapan öğretmen ve yöneticilerin diğer ilçelerde görev yapanlara, lisansüstü eğitim mezunlarının lisans mezunlarına, gelecekteki mesleki planı öğretmen olarak kalmak, emekli olmak ve meslekten ayrılmak isteyenlerin yönetici olmak veya yönetici olarak kalmak ve müfettiş olmak isteyenlere oranla daha çok algıladıklarını ortaya koymaktadır.

In this research, it is aimed to determine the opinions of administrators and teachers serving at primary schools relating to the analysis of authority and culture in educational administration from a critical theory perspective. In the research, it has been attempted to analyze the phenomena of authority and culture in educational administration related to each other. In this respect, authority and culture in education administration have been researched by both quantitative and qualitative approaches. The population of the research under the survey model consists of the administrators and teachers serving at public primary schools at Ankara Province?s Çankaya, Keçiören, Mamak and Haymana Counties. The quantitative data of the survey have been collected from 347 primary school administrators and teachers selected according to cluster (group) sampling methods, with the ?Scale of Authority in Education Administration? developed by the researcher comprising the meaning and source of authority as well as the authority itself in terms of process and relationship. Whereas the qualitative data of the research have been collected from 11 administrators and 18 teachers serving at primary schools selected from the sample of the research via purposive sampling technique, by means of very detailed interviews done with the semi-structured interview form developed by the researcher.Collected quantitative data have been analyzed under the SPSS software. In this research, percentage, frequency, arithmetical mean, standard deviation, t-test, variance analysis (ANOVA) and Mann Whitney U-test have been used for analysis of the data. The qualitative data of the research collected through detailed interviews relating to education administration culture are interpreted by making direct references together with the qualitative data at the scale of the meaning and origin of authority, and control, autonomy, legality as well as order/command chain of authority as a process and relationship.Research findings show that administrators and teachers interrelate authority more with establishing control, discipline and order, consider the family, education, traditions, technology, economy and popular culture as the fields that have most powerful effect within the community ; define authority at the school more as a hierarchical power acquired by the laws; the administrators mostly lack justice whereas teachers lack respect; authority symbols at school consist of the school principal, deputy principal, teachers, parents, community, technology, legislations in practice, and the academic curriculum; education more often persists the authority and administrators must use more knowledge and skill-based authority..At primary schools, with respect to authority in terms of process and relationship, there exists meaningful differences concerning duties, counties, age, seniority, type of secondary school graduated from, education status, institute of higher education graduated from, as well as professional plans of administrators and teachers, while there are no meaningful difference according to gender variable. These findings set forth that applications with respect to authority at schools is more perceived by teachers when compared to administrators, teachers and administrators serving at the county of a higher level of socio-economic status when compared to those performing duty at other counties, those having graduate degrees when compared to those with undergraduate degrees, and those with a future professional plan for remaining as teachers, retiring and leaving the profession, when compared to those who desire to become administrators or remain as administrators and become inspectors.