Ortaöğretim okulları öğrencilerine yönelik disiplin düzenleme ve uygulamalarının çocukların temel hak ve özgürlükleri bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Bu araştırmada Ankara ilindeki genel ortaöğretim kurumlarında (genel kamu ve genel özel) görev yapan yönetici ve öğretmenler ile öğrenim gören öğrencilerin görüşleri doğrultusunda, ortaöğretim öğrencilerine yönelik disiplin düzenleme ve uygulamalarının, çocukların temel hak ve özgürlüklerine etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği araştırmada veriler, Ankara ilinin 9 merkez ilçesinden 9'u kamu, 6'sı özel ortaöğretim kurumunda okuyan toplam 15 öğrenci, 9'u kamu, 6'sı özel ortaöğretim kurumunda çalışan toplam 15 öğretmen ve 9'u kamu, 6'sı özel ortaöğretim kurumunda görev yapan toplam 15 okul yöneticisi olmak üzere, toplam 45 kişiyle yüzyüze görüşülerek toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak katılımcıların MEB Ortaöğretim Kurumları Ödül ve Disiplin Yönetmeliği'nin ve okullarındaki disiplinle ilgili uygulamaların, eğitim hakkı, özel hayatın gizliliği hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü ve dernek, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğüne etkisine ilişkin görüşlerini belirlemek üzere görüşme formları hazırlanmıştır. Toplanan veriler içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların disiplin ve okulda ve sınıfta disiplin kavramlarına ilişkin olumlu görüşlere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin eğitim hakkına ilişkin görüşlerinin çoğunlukla süreç boyutuna ilişkin olduğu belirlenirken, öğretmen ve yöneticilerin görüşlerinde çoğunlukla eğitimin hukuksal yönüne vurgu yaptıkları saptanmıştır. Öte yandan uygulanan disiplin cezalarının eğitim hakkına etkisinin, cezaların türüne veya katılımcı gruplarına göre farklılaştığı belirlenmiştir. Araştırmada, öğrencilerin tamamının özel hayatın gizliliği hakkına mutlak biçimde sahip olduklarına inandıkları saptanırken, öğretmen ve yöneticilerin, öğrencilerin bu haklarının belirli sınırlar dahilinde söz konusu olabileceğine inandıkları tespit edilmiştir. Eğitim hakkında olduğu gibi, disiplin uygulamalarının özel hayatın gizliliği hakkına etkisi bakımından görüşlerin, katılımcı gruplarına göre farklılaştığı saptanmıştır. Araştırmada öğrencilerin düşünce ve ifade özgürlüğünü söz söyleme hakkı olarak algıladıkları sonucuna ulaşılırken, öğretmen ve yöneticilerin, öğrencilerin bahsedilen özgürlüklerinin sınırlı olduğuna inandıkları saptanmıştır. Düşünce ve ifade özgürlüğü bakımından, disiplin düzenleme ve uygulamalarının anılan özgürlüğe etkisine ilişkin görüşlerin, yapılan eylemin amacına ve katılımcı grubuna göre farklılaştığı belirlenmiştir.Öğrencilerin dernek, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğünü kavramsal olarak bildikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin söz konusu özgürlüğe sahip olduğuna inanan öğrenciler belirtilen özgürlüğe ilişkin herhangi bir sınır ifade etmezken, öğretmen ve yöneticilerin çeşitli sınırlar öne sürdükleri belirlenmiştir. Öte yandan disiplin düzenleme ve uygulamalarının, dernek, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğüne etkisine ilişkin görüşlerin, düşünce ve ifade özgürlüğünde olduğu gibi, yapılan eylemin amacına ve katılımcı grubuna göre farklılaştığı belirlenmiştir.Son olarak, disiplin düzenleme ve uygulamalarının, belirtilen temel hak ve özgürlüklerini etkilememesi için katılımcıların sundukları önerilere, rehberlik hizmeti sunulması, okul içinde yaptırım uygulanması, ceza yerine ödül verilmesi gibi öneriler örnek gösterilebilir.

This study, with regard to the views and attitudes of administrators, teachers and pupils within general secondary schools in Ankara, including public and private schools, seeks to evaluate the effects of disciplinary codes and actions intended for secondary school pupils on children's fundamental rights and freedom. During the research which adopts qualitative research method the data has been collected through a number of face to face interviews with a total of 45 participants including 15 pupils, 9 out of 15 studying in public schools and 6 studying in private schools; 15 teachers, 9 working in public schools and 6 working in private schools; and 15 administrators, 9 from public schools and 6 from private schools. Interview forms have been prepared and used as a data collecting tool to reveal the participants' views regarding the effects of Disciplinary and Reward Code of Ministry of National Education (MEB) for Secondary Schools and disciplinary actions at schools on right to education, right to privacy, freedom of thought and speech, and freedom of assembly and association. The data collected has been assessed through content analysis method. The results reveal that participants have affirmative attitudes towards discipline and discipline in class and at school. Whereas pupils connect their opinions on right to education mainly to process size, it seems that teachers and governing bodies tend to focus on the juridical side of education. On the other hand, the participants' perception of effects of disciplinary actions on right to education tend to vary depending on the type of the penalty or participant groups. The research safely conludes that while all the partaking pupils absolutely believe that they hold right to privacy, teachers and governing bodies believe that this right can be performed under some restrictions. As it is in the case of right to education, attitudes and opinions on right to privacy will vary across participant groups as well. In the research, it has been indicated that pupils perceive freedom of thought and speech as a right to have a voice while teachers and governing bodies tend to believe that the mentioned right should face some restrictions. In terms of freedom of thought and speech, attitudes and opinions on disciplinary code and actions seem to vary depending on the goal of the action and the participant groups.It has been possible to find out that pupils are conceptually aware of freedom of assembly and association. Compared to teachers and governing bodies who suggest the existence of some restrictions, pupils who believe that they hold the mentioned freedom suggest no restrictions. On the other hand, attitudes and opinions on the effects of disciplinary code and actions on freedom of assembly and association, like those on freedom of thought and speech, vary depending on the goal of the action and participant groups as well.Consequently, among the solutions proposed in order to prevent disciplinary code and actions to interfere with the fundamental rights and freedom are counselling service, applying sanctions within school and favoring rewards over penalties.