Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin niteliği üzerine bir araştırma

Abstract

Bu araştırmada Türkçe ders kitaplarına, ilkokul 1. sınıftan başlayarak ortaokul 8. sınıfa değin çocukların gelişimsel özelliklerine uygun, onların gerçeklik algısına seslenen ve `çocuğa görelik` ilkesini taşıyan anlatısal ve bilgilendirci metinlerin seçiminde göz önünde bulundurulması gereken ilkelerin oluşturulması amaçlanmıştır. Araştırma, doküman incelemeye dayalı gerçekleştirilmiş; verilerin çözümlenmesinde betimsel analizden yararlanılmış nitel bir araştırmadır. Türkçe ders kitaplarına metin seçiminde göz önünde bulundurulacak ilkeler, temelde `çocuğa görelik` ilkesi kapsamında yapılandırılmış; bu kavramın alt ulamları da alanyazından hareketle betimlenmiştir. Bunlar; `metinsellik ölçütleri`, `çocuk gerçekliği` ve `öğrenme-öğretme ilkeleri`dir. `Çocuğa görelik` ilkesinin sağlamasında; öncelikle `metinsellik ölçütleri`ne uyması gereken metnin, türünün özelliklerini yansıtması gerekir. `Çocuk gerçekliği` ise çocuğun gelişimsel özelliklerine ve öğrenme gereksinimlerine dayanır. Bu gereksinimlerin yanıtlanması sürecinde de devreye `öğrenme-öğretme ilkeleri` girer. Bu üç değişkenin dilsel metinde görünür ve algılanır olması; çocuğun düş, düşünce ve anlam evrenini tanıyan ve duyumsayan usta yazarlar/şairler tarafından gerçekleştirilebilir. Belirlenen bu ulamlar bağlamında `İlkokul ve ortaokul Türkçe ders kitaplarına metin seçiminde hangi ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır?` sorusuna; 1. sınıftan, 8. sınıfa değin her sınıf düzeyinde; dilsel metnin içyapı öğelerinden `konu`, `izlek`, `kurgu`, `iletiler`, `dil ve anlatım` ve `karakter` kategorilerinde ve dört gelişimsel alana (dilsel, bilişsel, kişilik ve toplumsal) ilişkin öğrenme gereksinimlerine yanıt oluşturan metinsel ilkeler oluşturulmuştur.

This study intends to establish the principles to be taken into consideration in the selection of `child-appropriateness` narrative and informative texts to be used in Turkish textbooks, which address their perception of reality and are suited to the developmental characteristics of children between the first grade of primary school and eighth grade of secondary school. Guidelines (the set of principles) to be considered in the selection of texts for Turkish textbooks is basically configured on the basis of the `child-appropriateness` principle. The sub-categories of this concept is described based on the literature. This development oriented study, titled `A Research Study on the Quality of Texts to be Selected for Turkish Textbooks`, is a qualitative survey in terms of its research model and was carried out through literature review. Textual features are determined for relevant categories which will provide answers to the question of `which features must be considered in the selection of texts in primary school (1st, 2nd., 3rd and 4th grade) and secondary school (5th, 6th, 7th and 8th grade) Turkish textbooks of primary school and secondary school?`, as well as respond to the learning needs in the four developmental areas (linguistic, cognitive, personality and social) about elements of linguistic texts, namely in the categories of `subject`, `theme`, `fiction`, `messages`, `language and expression` and `character` at every grade level starting from the first grade to the eighth grade. Guidelines which involve the principles that should be considered in the selection of texts for Turkish textbooks in accordance with the developmental characteristics of the relevant age level in elementary and secondary instruction starting from the first grade until the 8th grade were developed.