Özel eğitim öğretmenlerinin otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerinin dil gelişimlerini desteklemek amacıyla kullandıkları yöntemler

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Ankara ilinde özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde okul öncesi dönemdeki otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan öğrencilerle çalışan öğretmenlerin, öğrencilerinin dil gelişimlerini desteklemek amacıyla hangi yöntemleri kullandıkları ve hangi çalışmaları yaptıklarına ilişkin görüşlerini belirlemektir.Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme tekniği, verilerin analizinde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Görüşme soruları araştırmacı tarafından hazırlanmıştır ve uzman görüşü alınarak hazırlanan görüşme sorularının anlaşılırlığının test edilmesinin yanı sıra araştırmacının tecrübe kazanması için pilot görüşmeler yapılmıştır. Araştırmaya özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde en az iki en fazla altı yıl OSB olan okul öncesi çocuklarla çalışmış, üniversitelerin özel eğitim bölümü zihin engelliler öğretmenliği programından mezun olmuş 15 öğretmen katılmıştır. Katılımcılar ile yapılan görüşmeler ses kayıt cihazı ile kayıt altına alınmıştır. Elde edilen ses kayıtlarının dökümü yapılarak Nvivo 10 programıyla analizi yapılmıştır. Geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılarak araştırmanın bulguları oluşturulmuştur.Bulgular araştırmaya katılan öğretmenlerin OSB olan öğrencilerinin dil gelişimini desteklerken %68'inin doğal öğretim yöntemini, %32'sinin doğrudan öğretim yöntemini kullandıklarını göstermektedir. Öğretmen ifadelerinin %70'i kullandıkları yöntem etkili olduğu için bu yöntemi seçtiklerini göstermektedir. Araştırmaya katılan öğretmenler öğrencilerin dil gelişimini desteklerken oyuncak, resimli kartlar, video, bilgisayar, tablet ve telefon uygulamaları, kitaplar ve gerçek nesneleri kullandıklarını belirtmişlerdir. Problem davranışlar, ekolali, öğretmenlerin yeterlikle ilgili kaygıları ve seslendirme sınırlılıklarının öğretmenlerin dil gelişimini desteklerken en sık yaşadıkları güçlükler olduğu anlaşılmıştır. Öğretmenler yaşadıkları güçlüklere yönelik çözüm önerilerinde en fazla (%23) aile ile işbirliği yapılması gerektiğini belirtmişlerdir. Katılımcı ifadelerinin %76'sı OSB olan öğrencilerinin istek belirtme-yardım isteme amacıyla, %24'ü ise sosyal amaçla dilin kullanıldığını göstermektedir. Öğrencilerin dili sosyal amaçlı kullanımına yönelikyapılan çalışmalar en fazla, akranları ile bir araya getirmek ve sohbet etmek olmuştur.Dil öğrenimini kolaylaştırmak ve hızlandırmak için öğretmenlerin çoğu model olma yöntemini (%67) kullanmaktadır. Model olma yönteminden farklı olarak öğretmenler doğru sorular sorma (%21), bekleme süreli öğretim (%8) ve fırsat öğretimi (%4) yöntemlerini de kullanmaktadırlar. Katılımcılar sesbilgisi, biçimbirim bilgisi ve sözdizimi becerilerinin desteklenmesinde en fazla model olma yöntemini kullanmaktadırlar ancak katılımcıların üçte biri biçimbirim bilgisini desteklemeye yönelik çalışma yapmamaktadır. Ayrıca az sayıdaki katılımcı ses bilgisi, sözcük dağarcığı ve sözdizimine yönelik çalışma yapmamaktadır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin sadece üçte birinin öğrencilerinin dil gelişimini desteklemek için çevresel düzenleme yaptıkları belirlenmiştir.Öğretmenlerin görüşlerinden elde edilen bulgular ışığında alanyazında bulunan çalışmalar birlikte değerlendirilerek tartışılmıştır. OSB olan okul öncesi dönemdeki çocukların dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

The aim of this research is to determine the opinions of the teachers, working with pre-school children who have Autism Spectrum Disorder (ASD) at special education and rehabilitation centers in Ankara, related to which methods and practices they use to support language development.In this research, case study pattern which is a qualitative research method has been used. Semi-stuctured interview technique was used to collect data. The data collected from the interviews was analysed using content analysis. Interview questions were prepared by the researcher and reformulated after expert opinions. After that pilot interviews were conducted for the researcher to gain experience as well as to test the comprehensibility of interview questions. The participants of the study were 15 teachers who had at least two, at most six years experience with ASD children at special education and rehabilitation centers. All of these 15 teachers had bachelor's degree of teacher of mentally handicapped program in special education department. Interviews were recorded by using tape recorder. The voice recordings were transcribed and then analyzed on Nvivo 10 program. After validity and reliability procedures, the findings of the study are formed.The findings indicate that 68% of the participants use naturalistic teaching approach whereas 32% of them use direct instruction approach to support language development of children with ASD. 70% of teachers expressed that they prefer the method they use, because of its effectiveness. The participants of the study state that they use toys, flashcards, video, computer, tablet and applications of smart phones, books and authentic materials while supporting the language development of preschool children with ASD. It was determined that problematic behaviours, echolalia, teachers' concerns about competence and limitations in the performance of vocalization are the most frequently encountered difficulties. Teachers have emphasized the importance of the need to cooperate with the family the most (% 23) in proposing solutions for the difficulties they have experienced. 76% of participant expressed that children with ASD use language to ask for help, request or demand something while 24% of the children use language for social purposes. Among the studies conducted for the pupils' social use of language, the most intensive way the teachers use is to bring them together with their peers and to have a chat.Most teachers use the modelling method (67%) to facilitate and make fast language learning. Other than modelling method, teachers use the right questioning (21%), time delay teaching (8%) and incidental teaching (4%) methods. Participants use modelling method the most for the support of phonetics, morphological information and syntactic skills, but one-third of participants do not make any study to support morphological information. Moreover, it has been concluded that a small number of participant do not work on phonetics, vocabulary and syntax. Among the findings obtained are that only one-third of the teachers participating the research make environmental adjustments to support the language development of children.Finally, the findings from the teachers' views have been discussed and evaluated together with the studies in the literature. In addition, suggestions for supporting language and communications skills of pre-school children with ASD have been presented