Öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimleri ve öğrenme-öğretme sürecine yansımaları

Abstract

Eğitim programı yönelimi, öğretmenlerin eğitim programlarını ve boyutlarını hangi bakış açısıyla gördüklerini ve onları nasıl kullanacaklarını belirlemektedir. Eğitim programı teorilerine ilişkin yönelim ise öğretmenlerin eğitim programlarını ve boyutlarını eğitim programı uzmanları tarafından geliştirilen teorilere dayalı olarak nasıl açıkladıklarını ve uyguladıklarını belirlemektedir. Bu araştırmada öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimleri, eğitim programları teorisyenlerinin sınıflandırıldığı bir çalışmadan (Marsh ve Willis, 2003) yola çıkılarak elde edilmiş bir ölçme aracı ile belirlenmiştir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı; öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimlerini ve bu yönelimleri yordayan değişkenleri belirlemektir. Araştırmanın bir diğer amacı da öğretmenlerin görüş ve uygulamalarının, eğitim programı teorisine ilişkin yönelimleri ile uyumlu olup olmadığını belirlemektir.Bu araştırmada açımlayıcı sıralı karma yöntem deseni kullanılmıştır. Araştırmanın birinci aşamasında öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimlerini belirleyebilmek için `Eğitim Programı Teorilerine İlişkin Yönelim Envanteri` geliştirilmiştir. Envanterin madde havuzu, alanyazından elde edilen çalışmalar üzerinde nitel kümeleme analizi yapılarak elde edilmiştir. Daha sonra ki süreçte envanterin her bir alt ölçeği için ayrı ayrı AFA ve DFA analizleri yapılmıştır. Süreç sonunda `Kuralcı Eğitim Programı Teorilerine İlişkin Yönelim Ölçeği`, Betimleyici Eğitim Programı Teorilerine İlişkin Yönelim Ölçeği` ve `Eleştirel-Açımlayıcı Eğitim Programı Teorilerine İlişkin Yönelim Ölçeği`nden oluşan `Eğitim Programı Teorilerine İlişkin Yönelim Envanteri` geliştirilmiştir. Envanterin belirlenen örneklemde uygulanması sonrasında MANOVA, Hotelling T-Kare testi ve kümeleme analizleri yapılmıştır. Bu analizler sonucunda öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimlerini yordayan değişkenleri ve bu değişkenlerin yordama düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan Lojistik Regresyon Analizi'nin bağımlı ve bağımsız değişkenleri belirlenmiştir. Diğer bir ifadeyle Lojistik Regresyon Analizi'nin bağımsız değişkenleri MANOVA ve Hotelling T-Kare testi sonuçlarına göre, bağımlı değişkeni ise kümeleme analizi sonucuna göre belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasında uygulama sonrasında yönelim puanlarından biri diğer yönelim puanlarından daha fazla olan ikişer öğretmen seçilmiştir. Seçilen öğretmenlerle görüşme ve gözlem yapılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin kuralcı eğitim programı teorilerine (KEPT) , betimleyici eğitim programı teorileri (BEPT) ve eleştirel açımlayıcı eğitim programı teorilerine (E-AEPT) ilişkin yönelimlerinden daha baskın olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin kuralcı eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimini cinsiyet, üye olunan sendika türü ve Sosyo-Ekonomik Düzey (SED) değişkenlerinin yordadığı belirlenmiştir. Öğretmenlerin betimleyici eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimini kıdem, üye olunan sendika türü (sınırda anlamlı) ve SED değişkenlerinin yordadığı belirlenmiştir. Öğretmenlerin eleştirel-açımlayıcı eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimini ise SED değişkeninin yordadığı belirlenmiştir. Araştırmanın sonucuna göre SED'in öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimlerini yordayan ortak değişken olduğu ve SED'in yordama düzeyi en yüksek değişken olduğu belirlenmiştir.Elde edilen nicel veriler, nitel verilerden doğrudan alıntılar yapılarak yorumlanmıştır. Bu bağlamda görüşme ve gözlem yapılan öğretmenlerin eğitim programı teorisyenlerinin yaklaşımlarıyla örtüşen görüşlere sahip oldukları ve bu yaklaşımlara yakın uygulamalar gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Diğer bir ifade ile öğretmenlerin eğitim programı teorilerine ilişkin yönelimleri ile öğretime ilişkin görüşleri ve uygulamaları arasında etkileşim olduğu saptanmıştır.

Curriculum orientation determines how teachers view the curricula, their dimensions and how they utilize them. As for the orientation of curriculum theories, it specifies how teachers explain and apply the curricula and their dimensions based upon the theories developed by curriculum specialists. In this research, teachers' orientations in curriculum theories were identified via an assessment tool which was grounded in a study (Marsh and Willis, 2003) where curriculum theorists were classified. In this context, the aim of this research is to specify teachers' orientations in curriculum theories and the variables which predict these tendencies. Another aim of the research is to reveal whether teachers' ideas and practices are compatible with their orientations in curriculum theories. Exploratory mixed ordinal design was used in this research. `The Inventory of Orientations in Curriculum Theories` was developed to identify the teachers' orientations in curriculum theories during the first stage of the research. The item pool for the inventory was obtained through a qualitative clustering analysis applied on the studies in the related literature. Later, Exploratory Factor Analysis and Confirmatory Factor Analysis were applied separately on each scale of the inventory. As the result of this process, `the Inventory of Orientations in Curriculum Theories` was developed which consisted of `the Scale of Orientations in Prescriptive Curriculum Theories`, `the Scale of Orientations in Descriptive Curriculum Theories` and `the Scale of Orientations in Critical-Exploratory Curriculum Theories`. After the inventory was applied on the specified sample group, MANOVA, Hotelling T-square test and clustering analysis were conducted. Following these analyses, the variables predicting the teachers' orientations in curriculum theories were identified along with the dependent and independent variables of the Logistic Regression Analysis applied to determine the prediction levels of these variables. In other words, the independent variables of the Logistic Regression Analysis were identified via the MANOVA and Hotelling T-square test, and the dependent variable was determined after the clustering analysis. During the second stage of the research, two teachers whose one of the orientation scores was higher than other orientation scores were chosen. The selected teachers were interviewed and observed. At the end of the research, it was revealed that the teachers' orientations in Prescriptive Curriculum Theories were higher than those in Descriptive and Critical-Exploratory Curriculum Theories. It was detected that the variables of sex, the type of the union they were enrolled in (limitedly significant) and socio-economic level predicted the teachers' orientations in prescriptive curriculum theories. It was determined the variables of seniority, the type of the union they were enrolled in (limitedly significant) and socio-economic level predicted the teachers' orientation in descriptive curriculum theories. The variable of socio-economic level was revealed to predict the teachers' orientations in critical-exploratory curriculum theories. As a conclusion of the research, it was revealed that the socio-economic level was the common variable in predicting the teachers' orientations in curriculum theories and it was the variable with the highest predictive level. The quantitative data were interpreted by quoting from the qualitative data. In this context, it was detected that the teachers who were interviewed and observed had ideas concurring with the curriculum theorists' approaches and they performed similar practices to these approaches. In other words, an interaction was revealed among the teachers' orientations in curriculum theories, their ideas and practices on the instruction.