PISA 2015 sonuçlarına göre Türkiye`deki öğrencilerin işbirlikli problem çözme becerileriyle ilişkili faktörlerin aracılık modelleriyle incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, PISA 2015 sonuçlarına göre Türkiye'deki öğrencilerin işbirlikli problem çözme becerileriyle doğrudan ve dolaylı şekilde ilişkili olan faktörlerin, çoklu ve çok düzeyli aracılık modelleriyle belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaç doğrultusunda işbirlikli problem çözme ile ilgili işbirliğine yönelik tutum (takım çalışmasına değer verme, ilişkilere değer verme), okula aidiyet, disiplin iklimi, öğrenmeyi engelleyen öğrenci davranışları ve program dışı yaratıcı etkinlikler değişkenleri ele alınmıştır. İlişkisel tarama modeli niteliğinde olan çalışmanın evrenini Türkiye'deki 15 yaş grubunda ve 7. sınıf ya da üstü eğitime devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. PISA 2015 uygulamasının Türkiye örneklemini ise, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey 1'e göre 12 bölgeyi temsil eden 61 ilden 187 okul ve 5895 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma, PISA 2015 kapsamında uygulanan işbirlikli problem çözme başarı testi, öğrenci anketi ve okul anketinden elde edilen veriler üzerinden yürütülmüştür. Elde edilen veriler SPSS 23 ve Mplus 7 programlarında çözümlenmiştir. İşbirlikli problem çözme bağımlı değişkeni ile okula aidiyet ve disiplin iklimi bağımsız değişkenleri ile kurulan çoklu aracılık modellerinde takım çalışmasına değer verme ve ilişkilere değer verme değişkenlerinin aracılık etkisi gösterip göstermediği Bootstrap yöntemiyle test edilmiştir. Preacher ve Hayes (2004), Hayes (2013) tarafından geliştirilen PROCESS makrolarının kullanıldığı çözümlemeler sonucunda ilişkilere değer verme ve takım çalışmasına değer verme değişkenlerinin, okula aidiyet ve işbirlikli problem çözme puanları ile kurulan çoklu aracılık modelinde manidar bir aracılık etkisi gösterdiği belirlenmiştir. Benzer şekilde disiplin iklimi bağımsız değişkeni ve işbirlikli problem çözme puanları bağımlı değişkeni arasında aracılık etkisinin de manidar olduğu belirlenmiştir. Öğrenmeyi engelleyen öğrenci davranışları ve program dışı yaratıcı etkinlikler bağımsız değişkenleri ile kurulan çok düzeyli aracılık modelleri ise çok düzeyli yapısal eşitlik modeliyle test edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre program dışı yaratıcı etkinlikler ile işbirlikli problem çözme puanları arasında ilişkilere değer verme ve takım çalışmasına değer verme değişkenleri manidar bir aracılık etkisi göstermemektedir. Benzer şekilde öğrenmeyi engelleyen öğrenci davranışları bağımsız değişkeni ve işbirlikli problem çözme puanları bağımlı değişkeni arasında da aracılık etkisinin manidar olmadığı belirlenmiştir. Tüm bu bulgular ışığında öğrencilerin işbirlikli problem çözme becerilerinin gelişmesi ve işbirliğine yönelik tutumlarının iyileşmesi için okula aidiyet duygularının ve olumlu disiplin iklimi algılarının geliştirilmesine yönelik okul uygulamalarının yapılması önerilmektedir.

In this research, it is aimed to determine the factors related directly or indirectly to the students' collaborative problem solving skills and specify it with multiple mediation models and multilevel mediation models. According to this general aim, such factors related with collaborative problem solving; attitude towards collaboration (valuing teamwork, valuing relationships), school belonging, disciplinary climate, student behaviour hindering learning and extracurricular creative activities at school are reviewed. The population of this research, which is one of relational survey model, consists of 15 years old and 7th or upper grade students in Turkey. The Turkey sample of PISA 2015 consists of 5895 students, 187 schools in 61 cities representing 12 regions according to NUTS 1. This research is carried out with the data gathered on school questionnaire, student questionnaire and collaborative problem solving achievement test applied in PISA 2015.The results are solved by SPSS 23 and Mplus 7 programmes. It is tested with Bootstrap method whether valuing teamwork and valuing relationship variables have any mediation effect on multiple mediation models built with collaborative problem solving dependent variable and school belonging, disciplinary climate independent variables. With the analysis in which PROCESS macros for SPSS that were developed by Preacher and Hayes (2004), Hayes (2013) are used, it is determined that valuing relationships and valuing teamwok variables have significant mediation effect on multiple mediation model built with school belonging and collaborative problem solving scores. In a similar way, it is determined that the mediation effect is significant between the disciplinary climate independent variable and collaborative problem solving scores dependent varible. The multilevel mediation models built with independent variables, student behaviour hindering learning and extracurricular creative activities at school, are tested with multilevel structural equation model. According to the findings, valuing relationships and valuing teamwork variables have no significant mediation effect between collaborative problem solving scores and extracurricular creative activities at school. In a similar way, there is no significant mediation effect between students behaviour hindering learning independent variable and collaborative problem solving scores dependent variable. In the light of all these findings, it is recommended that school practices should be implemented to develop students' school belonging and positive disciplinary climate perceptions in order to improve students' collaborative problem solving skills and attitudes towards collaboration.