Üniversitelerde iz bırakma ve kurumsallaşma

Abstract

Bu araştırmanın amacı, üniversitelerde odak örgütün yavru örgütler üzerinde nasıl iz bıraktığını, odak örgütten mezun olan akademisyenlerin kariyer izlerini nasıl biçimlendirdiğini ve odak örgüt ile yavru örgütlerin nasıl kurumsallaştıklarını betimlemektir. Bu kapsamda öğretim üyelerinin, üniversitelerde iz bırakmaya ve üniversitelerinin kurumsallaşmasına ilişkin görüşleri ortaya konulmuştur. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Bu araştırmada `odak` kurum ile `yavru` kurumlar, iz bırakma ve kurumsallaşma konularında birbirleriyle karşılaştırıldığı için bu araştırmanın deseni, aynı zamanda `karşılaştırmalı desen`dir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesinde görev yapan Gazi Üniversitesi doktoralı öğretim üyeleri (profesör, doçent ve doktor öğretim üyeleri) oluşturmaktadır. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi odak kurum, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi de odak kurumdan ayrılarak müstakil birer üniversite bünyesinde kurulan yavru kurumlar olarak seçilmiştir. Araştırmaya Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesinden dokuz, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesinden sekiz ve Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesinden 10 öğretim üyesi gönüllü olarak katılmıştır. Araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen `Üniversitelerde İz Bırakma ve Kurumsallaşma Görüşme Formu` ile elde edilmiştir. Katılımcıların ses kaydı alınarak yapılan bireysel görüşmelerden elde edilen veriler, araştırmacının kendisi tarafından deşifre edilmiştir. Deşifre edilen ses kayıtları, nitel veri analizi yöntemlerinden `betimsel analiz` yöntemi ile çözümlenmiştir. İz bırakmaya ilişkin araştırma sonucuna göre; öğretim üyelerinin mesleğin gereklerini ve yeterliklerini kazanmalarında etkili olan kişiler, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesindeki doktora tez danışmanlarıdır. Yavru fakültelerde görev yapan öğretim üyelerinin alanda uzmanlaşmasında etkili olan kişiler, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyeleridir. Görülen o ki zanaattaki `usta-çırak ilişkisi`ne benzer bir ilişki akademide de mevcuttur. Öğretim üyelerinin fakülteye ve mesleğe uyumunu sağlayan temel faktör, ortak akademik çalışma yaptıkları iş gruplarıdır. Öğretim üyeleri, grup oluşturma ve sürdürme ile ilgili olarak destekleme-cesaretlendirme rolü ve yönlendirme-kolaylaştırma rolünü oynamaktadırlar. Öğretim üyelerinden oluşan gruplarda, `dağıtım normu`, `benlik sunumu normu` ve `pazarlık normu` yaşanmaktadır. Yavru fakültelerin kurucularının/geçmişteki yöneticilerinin etkisi zamanla ya da gelen yeni yönetimlerle beraber azalabilmektedir. Fakat odak üniversiteden gelmiş olan yöneticilerin etkisi, diğer üniversitelerden gelen yöneticilerin etkisine göre daha uzun süreli olmakta ve bu etki hâlâ devam etmektedir. Yavru eğitim fakülteleri, odak üniversitenin eğitim fakültesini model almaktadır. Kurumsallaşmaya ilişkin araştırma sonucuna göre öğretim üyeleri arasında akademik unvana göre hiyerarşi kurulmaktadır. Yavru fakültelerde öğretim üyeleri arasında yaşanan sorunlar, bölüm içerisinde `arabuluculuk`la çözümlenmektedir. Yavru fakültelerdeki belli başlı etik dışı davranışlar, kayırmacılık ve bencilliktir. Öğretim üyelerinin görev yaptıkları fakültelerde örgütsel karar verme biçimleri, ağırlıklı olarak fikir birliği ile olmaktadır. Odak eğitim fakültesinde, denetleme mekanizması bulunmamaktadır. Yavru fakültelerde ise anabilim dalı başkanları, öğretim üyelerinin derslerine girip girmediğini takip etmektedir. Öğretim üyeleri arasında, öğretim üyelerinin Millî Eğitim Bakanlığı deneyimine sahip olması gerektiği görüşü hâkimdir. Öğretim üyeleri, doktora eğitimi verdikleri mezunların aynı fakültede istihdam edilmesi görüşündedirler. Odak üniversitenin eğitim fakültesi ve yavru fakülteler, tipik `eğitim fakültesi kültürü`ne sahip olup insan yetiştirme, öğretmen yetiştirme amacı nedeniyle üniversitelerinin diğer fakültelerinden farklılaşmaktadırlar. Fakülteler, okutulan dersleri belirleme, bölümlerin yeniden yapılandırılması gibi Yükseköğretim Kurulu'nun politikalarına ve koymuş olduğu standartlara uyma baskısı altındadır. Yavru fakülteler ise belirsizlik yaşadıkları durumlarda, Gazi Üniversitesi dekanlığına ya da enstitü müdürlüklerine danışmaktadırlar. Odak fakülte ile yavru fakültelerin gerçekliği; üniversitelerde usta-çırak ilişkisine benzer bir biçimde öğrenci-danışman arası etkileşimin önemli olduğu, akademik bölümlerin de kendine özgü kültürlerinin önem taşıdığı görüşünü savunan `eski kurumsalcılık` ile YÖK gibi merkezî kurumların geliştirdikleri politikaların, üniversiteler üzerinde oluşturduğu zorlayıcı baskıların üniversiteleri biçimlendirdiği görüşünü savunan `yeni kurumsalcılık` arasında konumlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: İz bırakma, kurumsallaşma, yeni kurumsalcılık, eşbiçimlilik, durum çalışması, eğitim fakülteleri

The goal of this research is to describe how a main organization imprints on spawning organizations at universities, how career progressions of academics who have graduated from the main organization are shaped, and how main and spawning organizations are institutionalized. In this context, views of faculty members on imprints at universities and institutionalization of universities have been presented. The qualitative research design `case study` was employed in the research. This research design is also a `comparative design` as `focus` institution and `spawning` institutions were compared in terms of imprinting and institutionalization in this research. The study group of this research is comprised of faculty members (professors, associate professors, and assistant professors) who have been working in Gazi University Faculty of Education, Ahi Evran University Faculty of Education, and Kastamonu University Faculty of Education in 2016-2017 academic year. All of the participants received their doctoral degrees from Gazi University. Gazi University Faculty of Education has been selected as the focus institution, whereas Ahi Evran University Faculty of Education and Kastamonu University Faculty of Education were selected as institutions which were separated from the focus institution to become independent spawning institutions contained within the university. Nine faculty members from Gazi University Faculty of Education, eight from Ahi Evran University Faculty of Education, and ten from Kastamonu University Faculty of Education have volunteered to participate in the research. The `Imprinting and Institutionalization at Universities Interview Form` developed by the researcher was used to gather research data. Data gathered from sound recordings of participants were deciphered by the researcher. Deciphered sound recordings were analyzed by using `descriptive analysis,` a qualitative data analysis method. According to research results in terms of imprinting; individuals who were influential in the process of faculty members obtaining requirements and competencies related to their profession were doctorate thesis supervisors at Gazi University Faculty of Education. Individuals who were influential in faculty members in spawning faculties gaining competency in their fields were faculty members from Gazi University Faculty of Education. Apparently, the `master-apprentice` relationship seen in craftmanship applies to academia as well. The main factor in ensuring faculty members' orientation with the faculty and the profession is work groups in which they engage in cooperative academic studies. In terms of creating and sustaining such groups, faculty members play the role of supporter-encourager and guide-facilitator. Groups comprised of faculty members experience `distribution norm,` `self-presentation norm` and `bargaining norm.` Influence of founders/previous administrators of spawning faculties can wane over time or under a new administration. However, the influence of administrators transferred from the focus University tend to last longer compared to administrators transferred from other universities, and this influence can still be seen. Spawning faculties of education consider the faculty of education of the focus University as a model. According to research results in terms of institutionalization, faculty members create hierarchies based on academic titles. Conflicts among faculty members in spawning faculties are resolved within the department by `arbitration.` The main unethical behaviors seen in spawning faculties were nepotism and selfishness. The dominant organizational decision making method employed by faculty members within their own faculties was `consensus.` The focus Faculty of Education did not have an auditing mechanism. At spawning faculties, heads of departments control whether faculty members attend to their classes. Majority of faculty members agree that faculty members should have some Ministry of National Education experience. Faculty members agree that graduates from their doctorate programs should be employed at the same faculty. The Focus University's Faculty of Education and spawning faculties differ from other faculties within their universities due to the fact that their goal is to train people with typical `faculty of education culture` or train teachers. Faculties are under the pressure adhering to policies and standards established by the Council of Higher Education such as determining which courses will be given and restructuring of departments. Spawning faculties are allowed to consult with Gazi University Deanship or Institute Administration when they are facing uncertainties. The reality of focus faculty and spawning faculties is positioned between the `old institutionalism` which argues that interaction between students and supervisors at universities is important and it is important for academic departments to have their unique cultures and the `new institutionalism` which argues that policies developed and coercive pressure exerted by central institutions such as the Council of Higher Education shape universities. Key Words: Imprinting, institutionalization, new institutionalism, isomorphism, case study, education faculties