Yemen Vazat-Luhye Mıntıka Kumandanlığı Harp Ceridesinin transkripsiyon ve değerlendirmesi (II. defter, sayfa: 1-235, 08.09.1331-01.01.1332)

Abstract

I. Dünya Savaşı'na katılan devletler arasında yer alan Osmanlı Devleti, bu savaşta pekçok cephede savaşmak zorunda kalmıştır. Bu cephelerden birisi de Yemen Cephesidir. Yemen, Mısır'ın Osmanlı Devleti hâkimiyeti altına girmesinin akebinde Osmanlı Devleti sınırlarına dâhil olmuştur. Tarihi süreç içerisinde zaman zaman Osmanlı Devleti hâkimiyetinden çıkıp tekrar Osmanlı Devleti sınırlarına dâhil olduğu görülmektedir. Osmanlı Devleti bu topraklarda tutunabilmek ve kalıcılığını sağlamak noktasında ciddi çabalar göstermiştir. Nihayetinde diğer birçok cephede olduğu gibi bu cepheden de çekilmek zorunda kalmıştır.Osmanlı Devleti, Yemen'de hem İmam Yahyâ hem de Seyyid İdrîsî ile mücadele etmiştir. İmam Yahyâ 1911 Antlaşmasıyla Cihan Harbi'nin sonuna kadar Osmanlı'ya sâdık kalırken ve destekçi olurken, Seyyid İdrîsî, İtalyanların ve İngilizlerin desteğini de alarak Osmanlı Devletine olan isyanlarını devâm ettirmiştir. Nitekim çalışmamızı teşkil eden harp ceridesi, Tehâme Harekât Bölge Komutanlığı'nın Yemen'in kuzey tarafında yer alan Asîr bölgesinde Seyyid İdrîsî'ye karşı yapmış olduğu mücadelenin bir kısmını oluşturmaktadır.Savaş tarihinin önemli kaynaklarından birisi de harp cerîdeleridir. Harp cerîdeleri, savaşların psiko-sosyal, ekonomik, siyâsi vb. birçok yönden perde arkasına işâret etmesi bakımından önemlidir. İncelediğimiz 2. Defter Harp Cerîdesi, 08. 09. 1331 (21 Kasım 1915) tarihi itibariyle tutulmaya başlanmış ve 01. 01. 1332 (14 Mart 1916) tarihinde nihayet bulmuştur. Bu cerîde bilhassa Vazat-Luhye Mıntıka Komutanı Galib Bey'in ( 1881 – 1953 ) VII. Kolordu Komutanlığı, Tehâme Harekât Bölge Komutanlığı, mıntıka birlikleri, bölgedeki kabile reisleri ile yapmış olduğu yazışmaları içermektedir. Dolayısıyla çalıştığımız cerîde söz konusu dönemde bölgedeki askerî ve siyâsî gelişmeler hakkında önemli bilgiler vermekte bazı bilinmeyen konulara açıklık getirmektedir.Anahtar Kelimeler: Harp Cerîdesi, Yemen Cephesi, Galib Deniz, Tehame, Seyyid İdrîsî

Ottoman Empire was one of the participating states to the World War I, and it had to fight at a lot of battlefront, one of which was Yemen. Yemen got under the dominance of the Empire just after the conquest of Egypt. During the history, it can be observed that Yemen detached from and came under the Ottoman dominance occasionally. Otoman Empire showed maximum effort to last and maintain its dominance over this territory. At the end, it had to recede its army from this battlefront like many other ones.Ottoman Empire fought in Yemen both against Imam Yahya and Seyyid Idrîsî. Seyyid Idrîsî continued the rebellion against Ottoman Empire with the help of Italian and British agents, whereas Imam Yahya endured his loyalty and support for the Empire until the end of the World War due to 1911 treaty. Thus, the war journal that constitutes our study stands as a part of the struggle of Tehame Operational Command against Seyyid İdrîsî at Asir, which was a region at the North of Yemen.War journals are important sources for the sake of war history. They are vital since they represent the lowdowns of many areas such as the psycho-social, economic and political situations. The 2. Book of the War Journal that we studied was started in 08.09.1331 (21 November 1915) and ended in 01.01.1332 (14 March 1916). This journal especially includes the correspondences of Vazat-Luhye Region Commander Galip Bey's with (1881 - 1953) VII. Corps Command, Terhame Operational Command, regional troops, and the sachems in the region. Accordingly, the journal that we studied gives important information about the martial and political tensions at the aforesaid period, and elucidates some unknown facts as well.Keywords: War Journal, Yemen Battlefront, Galip Deniz, Tehame, Seyyid İdrîsî