Behiç Erkin ve devlet demiryollarının kuruluşu

Abstract

5 Nisan 1876 tarihinde İstanbul'da doğan Behiç Erkin, çocukluk yıllarında yanında büyüdüğü eniştesi Mareşal Hidayet Paşa'nın görev yerleri nedeniyle; sırasıyla Bağdat (1881-1886), Erzincan (1886-1887), İstanbul (1887-1888) ve Basra (1888-1892) vilayetlerinde ailesi ile birlikte bulunmuştur.Behiç Erkin Ocak 1894 tarihinde Askeri Rüştiye'yi, 1895 yılında Askeri İdadi'yi ve 25 Aralık 1898 tarihinde Piyade teğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu ve son olarak 29 Kasım 1901 tarihinde Harp Akademisi'ni bitirmiştir. 13 Nisan 1902 tarihinde Selanik'teki 15'inci Topçu Alayına katılarak Ordudaki görevine başlayan Behiç Erkin, 1910 yılına kadar sırasıyla Bölük, Tabur ve Alay Komutanlıklarında bulunmuştur.Selanik'te 1904-1908 yılları arasında diğer görevlerine ek olarak İltisak (Birleştirme) Hattı Muhafız Kuvvetleri Müfettişliğinde bulunmuş, müteakiben 1910-1912 yıllarında ise Demiryolu Askeri Komiserlik görevine atanmıştır. Bu görevleri sırasında, Demiryolu kuruluşu ve işletmesi üzerinde yapmış olduğu incelemeleri, I. Dünya Savaşı sıralarında ?Demiryolunun Askeri Açıdan Tarihi, Kullanımı ve Teşkilâtı? adlı bir kitapta toplayarak, bu alandaki ilk Türkçe eseri yazmıştır.Balkan Savaşı süresince Demiryolları Komiserlik görevine devam eden Behiç Erkin, Yunan kuvvetlerinin Selanik'e girmesi üzerine 26 Kasım 1912'de harp esiri olarak Yunanistan'ın Pire şehrine götürülmüştür. Esaret sonrası 18 Kasım 1913 tarihinde İstanbul'a gelen Behiç Erkin 11 Şubat 1913'te Harbiye Nezareti Harbiye Dairesi Ordu Şubesi Asker Alma Kısım Amirliğine tayin edilmiş ve I. Dünya Savaşı süresince Genelkurmay Karargâhında Lojistik görevde bulunmuştur.Behiç Erkin, 15 Temmuz 1920-25 Şubat 1921 ve 1 Aralık 1921-14 Ocak 1926 tarihleri arasında iki dönemde Anadolu-Bağdat Demiryolları Umum Müdürlüğü görevini yapmıştır. Bunlardan Birinci dönem olarak adlandırdığımız dönemde oldukça zor şartlar altında çalışmıştır. Bunun sonucunda sağlığı bozulan Behiç Erkin bu zor günlerde bu görevinden istifa etmek zorunda bırakılmıştır. İkinci defa görevi üstlendiğinde, işletme sorunu yaşayan demiryollarının başına adeta bir kurtarıcı gibi getirilmiştir. Milli Mücadelenin en çetin şartlarında birçok sorunun üstesinden gelerek Genel Müdürlük görevini başarıyla yerine getirmiştir.Hiçbir Türk işletemez denilen yıllarda, personelin büyük bir kısmı gayrimüslimlerden oluşan demiryollarının dilinin Türkçeleştirilmesi, Millileştirilmesi gibi birçok konuda öncülük etmiştir. Milli Mücadele'de hatlara el konularak, hattın idaresi için oluşturulmuş olan Umum Müdürlük ?Devlet Demiryolları Müdüriyeti Memuriyesi? adıyla yeniden teşkilatlandırmıştır. Behiç Erkin'in çabası ve önderliği ile ilk Genel Müdürü sıfatını taşıdığı bu yeni Cumhuriyet teşkilatı, bugün Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları adıyla faaliyetlerini sürdürmektedir.14 Ocak 1926-4 Kasım 1928 tarihleri arasında Bayındırlık Bakanlığı yapan Behiç Erkin, 1928-1939 yıları arasında Budapeşte Elçiliği ve 1939-1943 yılları arasında Paris Büyükelçiliği görevlerinde bulunmuştur. Ayrıca; 31 Aralık 1925 tarihinde II. Dönem İstanbul Milletvekili, 5 Eylül 1927 tarihinde III. Dönem İstanbul Milletvekili ve 2 Eylül 1943 tarihinde de VII. Dönem Çankırı Milletvekili olmuş ve 5 Ağustos 1946'da milletvekilliği sona ermiştir.Türk ulusu için elinden gelen hizmeti, gerek katıldığı savaşlarda, gerekse de bürokrat, milletvekili, bakan ve büyükelçi olarak yapmanın huzuru içinde Behiç Erkin 11 Kasım 1961 günü İstanbul'da hayata gözlerini kapadı. Gazeteler Behiç erkinin vefatını ?Mustafa Kemal'in arkadaşlarından birisi daha öldü? diye duyurdular. Anıtmezarı vasiyeti üzerine rayların sesini devamlı duyabileceği Genel Müdürlük görevine başladığı Eskişehir'de hatların birleştiği üçgende, Konya-Kütahya-İstanbul makası içinde Enveriye istasyonunda bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Behiç Erkin, Behiç Bey, Demiryolları, Kurtuluş Savaşı, TCDD.

Behiç Erkin was born in Istanbul, on April 5, 1876. In childhood years, together with his family he lived in the provinces of, in order, Baghdad (1881- 1886), Erzincan (1886- 1887), Istanbul (1887-1888) and Basra (1888-1892) due to the duty stations of his aunt?s husband, Marshall Hidayet Pasha by whom he was grown up.Behiç Erkin, respectively, graduated from Military Secondary School by January 1894, Military High School in 1895, and Military Academy on December 25, 1898 with Infantry Secend-Lieutenant degree, and finally, War College on November 29, 1901.Behiç Erkin took an office in the army by participating in the 15th Artillery Regiment in Salonica. Up to the date November 26, 1912, chronologically, he held the offices of Company, Battalion and Regiment Commanderships.He was on duty of Salonica Junction Line Safeguard Unit Inspectorship between the years 1904-1908, and following, he held the office of Military Railroad Commissariat between 1910 and 1912. He brought together his analysis on the railroad establishment and management which he acquired in the course of these duties, and at the time of the World War I, he wrote the first Turkish treatise on this field by setting a book named as ?The History, Use and Organization of The Railroad from The Viewpoint of Military?.After the yoke, Behiç Erkin came to Istanbul on November 18, 1913. He was inducted into The Directorship of Recruiting Service in Ministry of War Military Department Army Office and, during the World War I, he held logistical position in General Staff Military Headquarter.Behiç Erkin served as General Director of Anatolia-Baghdad Railways for two terms from July 15, 1920 to February 25, 1921 and from December 1, 1921 to January 14, 1926. In the First Term, he worked under highly hard conditions. As a result of this, his health deteriorated and he was forced to resign from railway service that he loved during these tough period. In the second term of his service he was called almost as a rescuer of railway management which had taken a dangerous position in the course of war. He successfully achieved his service as General Director by overcoming a lot of problems in the most compelling circumstances of National Struggle. He initiated a lot of issues such as transilation into Turkish and nationalization of lierature of railways where workers maily consist of non-Muslims in the years when it was told that none of Turks can manage railways.Behiç Erkin served as Minister of Public Works from January 14, 1926 to November 4, 1928. Railway construction activities were maintained during this period. On June 1, 1927 ?Directorate of State Railroads and Harbours? that was founded when he was General Directoriat was established.Behiç Erkin served as Ambassador of Budapest from 1928 to 1939 and Ambassador of Paris from 1939 to 1943. Besides, he was Second Term Istanbul Parliamentarian on December 31, 1925; Third Term Istanbul Parliamentarian on September 5, 1927 and 7th Term Çankırı Parliamentarian on September 2, 1943. On August 5, 1946 his duty as a Parliamentarian ended.Behiç Erkin who was in releif of doing his best for Turkish nation in the wars he participated, as a bureaucrat, as a Parliamentarian, as a Minister and as an Ambassador died on November 11, 1961 in Istanbul. Media announced his death telling ?one more friend of Mustafa Kemal died?. On his bequeath, his mausoleum is in Eskişehir at Enveriye Port in Konya-Kütahya-Istanbul junction at the tirangle where rail lines meet, where he can always hear the voices of rails.Key Words:Behiç Erkin, Behiç Bey, Railways, National Struggle, Turkısh State Railways