Soğuk savaş dönemi Türk hükümetlerinin askeri havacılık politikaları (1950?1991)

Abstract

İkinci Dünya Savaşının ardından oluşan iki kutuplu dünya düzeninde, hava üstünlüğü önemli bir rol oynamıştır. Bu gücü üretebilen ülkelerden biri olan A.B.D., Soğuk Savaş süresince, Türkiye'yi kendi tarafında tutmak için Lend and Lease yasasıyla başlayan ve F-16 uçağının ortak üretimine uzanan bir dizi askeri havacılık malzemesi yardımlarında bulunmuştur.Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşundan itibaren modern bir orduya sahip olmayı hedeflemiş ve milli havacılık sanayinin temellerini 1930'larda atmıştır. Fakat Atatürk'ün ölümüyle birlikte bu sanayi de kısa sürede üretimine son vermiştir. Marshall yardımları ve ardından EISENHOWER doktrini ile Türkiye, A.B.D.'den kısa sürede birçok hava aracı almıştır. Ancak bu malzemelerin idamesinin A.B.D.'ye bağlı olması, bir süre sonra Türkiye'yi A.B.D.'ye bağımlı hale getirmiştir.A.B.D. yardımları zaman zaman kesintiye uğrasa da, Soğuk Savaş boyunca devam etmiştir. Bu yardımlar 1950'lerde hibe yoluyla yapılırken Savaş sürecinde evrimleşerek savaş sonunda FMS kredilerine dönüşmüştür.Bu süreçte Türk hükümetleri milli savunma sanayi oluşturma çabalarında bulunmuş fakat TUSAŞ, TAI ve TEI'nin kurulması dışında somut bir gelişme yaşanmamıştır. 1970?1980 döneminde milli savunma sanayine ağırlık verilmiş ancak devamlı olmamıştır.Nicelik bakımından en çok yardım sırasıyla 1950?1960, 1980?1992, 1960?1970, 1970?1980 yılları arasında olmuştur.Nitelik bakımından ise en çok faaliyet 1980?1992, 1970?1980, 1960?1970, 1950?1960 yılları arasında olmuştur.Anahtar Kelimeler: Askeri Havacılık, Helikopter, Askeri Yardım, Uçak, Kredi, A.B.D. yardımları, Marshall Planı, Truman Doktrini, Eisenhower Doktrini, FMS

After the WW II, air possession had an important role among the the polar world system. U.S.A. who can provide this power helped Turkiye during Cold War, in order to put her beside herself. This has started with Lend and Lease law and had a long way to the F?16 plane production.Turkish Republic has claimed to have a strong- armed forces and started the natioanl aerospace industry in 1930?s. But immediately after Atatürk, this initiative had stopped. With the Marshall Program and EISENHOWER doctrine, Turkiye had a plenty of plane and aeorspace industry equipment in a very short period. But the the maintenance of this product made Turkiye very deeply dependent to U.S.A.U.S.A. program continued during Cold War even it stopped for a while. In 1950?s this program was on the direct transfer method but aby the and of the Cold War it turned into, evolved to, the FMS credits.In this period Turkish governments had tried to restart national industry but execpt TUSAŞ, TAI and TEI they couldn?t achieved it anyway. Altough national industry get started during 1970?1980 but it hasn?t lasted long.Most pieces by numbers received between years of 1950?1960, 1980?1992, 1960?1970, 1970?1980Most pieces by their specialities received between years of 1980?1992, 1970?1980, 1960?1970, 1950?1960Key words: Military Aviation, Helicopter, Military Assistance, Plane, Credit, U.S. Assistance, Marshall Plan, Truman Doctrine, Eisenhower Doctrine, FMS